Mitoloji

Mit: Geleneksel olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren alegorik (canlandırma) bir anlatımı olan halk hikayesi, mitos. Efsaneleşen kavram veya kişi.

Mitoloji: Mitleri, doğuşlarını, anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim. Bir ulusa, bir dine, özellikle Yunan, Latin uygarlığına ait mitlerin, efsanelerin bütünü.

Yukarıdaki tanımlardan iki unsura, dikkat çekmek istiyorum. İlki, "Toplumum hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren" diğeri, "Halk hikayesi". Toplumun hayal gücüyle biçim o kadar çok değişiyor ki anlatılan ile anlaşılan, birbirinden tamamen farklılaşıyor! Güçlü krallar, ilah oluyor! Göğe çıkmalar, mekan değiştirmeler gırla gidiyor! Eski halk hikayesi, gökten inme ilahların gölgesinde kalıyor!

Günümüzde taraftarı olan veya sahip çıkılan mitler de olabilir! Genelde sahip çıkılmamasının nedeni fazlaca değişmiş olması. Yoksa birileri, mitlerin herkese kabul ettirilmesi için kıyasıya çalışırdı! Eski olanlar, eleştiriye daha açık! Mesela "Zeus’un ilahların, ilahı olmadığı iddiası", Zeus taraftarlarınca şiddetle kınanmaz! Diğer ilah ve yarı ilahlar için de aynı durum geçerli. Taraftarı olmayan mitolojik kahramanlar, eleştirilebilir! Hikayelerine inanmamak, suç veya ayıp sayılmaz!

Yazılarımda sık bahsettiğim, Sümer tabletlerinde bahsedilen Gılgamış miti, tabletlerle destekli, bir de desteksiz olanları düşünün. Gılgamış, insanlığa zarar vereceğini söylediği zalim mahluku yenip "Yarı ilah" olduğunu kabul ettiriyor! Kimse öldürülen mahluka dair bir delil istemiyor veya isteyemiyor! Gılgamış’ın burnu da uzamadığına göre bu konuda kimseye laf düşmez!

Son tahlilde; mitler, taraftarlarından beslenir! Taraftarların işine yarayacak şekilde de değiştirilir! Hedef ise toplumun hayal gücüdür! Geleceğe dair endişe uyandırmak ile tesiri sağlanabilir! Gılgamış’ın, öldürdüğünü söylediği mahluku gören olmamasına rağmen duyulan korku, yarı ilah makamını Gılgamış’a kazandırmış. Gılgamış’tan mı korkmuşlar yoksa iddia edilen zalim mahluktan mı? Bilinmez! Bazı zihinlerde oluşan korku ile yüzleşilse, azalacak veya ortadan kalkacak! Bir çizgi filmde var; hayalet kılığında birileri olağanüstü şeyler yapıyor! Maskeyi çıkardıklarında kostümün içinden cılız biri çıkıyor! Korkulan her ne ise maskesi düşürülünce, korkulacak hali olmadığı anlaşılıyor!

Saygılarımla,

Ahmet Bektaş