Sovyetler Birliği’nin 1989 yılında dağılma sürecine girmesi, birliğe bağlı ülkelerde bağımsızlık seslerinin yükselmesine yol açmıştı. Bu süreçte Ermenistan’ın, Azerbaycan topraklarına yönelik istekleri artmış ve Azerbaycan halkı duruma protesto yürüyüşleriyle cevap vermişti.

Ermeniler bu duruma karşılık Ermenistan’da yaşayan çok sayıda Azerbaycan Türk’ünü göçe zorladılar. Takvimler 9 Ocak 1990’ı gösterdiğinde Dağlık Karabağ Ermenileri, aldıkları kararla Ermenistan’a bağlandılar.

Azerbaycan’da bu karar tepkilere neden olsa da Sovyet yönetimi sessiz kalmayı tercih etmişti. Azerbaycanlılar Azadlık Meydanında düzenledikleri mitinglerle protestolarını sürdürdüler. Diğer yandan kentte Ermenilerin tacizleri sonucunda çatışmalar yaşanmaya başlamıştı.

Sovyet yönetimi televizyon yayınlarını ve telefon hatlarını keserek dünyayla iletişimi tamamen kesti. Azerbaycan Türkleri Azadlık meydanında gösterilerini sürdürürken, 25 binden fazla asker ve Sovyet tankları şehre girerek bir katliama imza attılar.

Sovyet ordusunun üç gün süren acımasız saldırıları sonrasında kentte ölüm sessizliği hakim olmuştu. Bakü, Gence ve Lenkeran’da toplam 137 can vermiş, 700’den fazla kişi yaralanmış ve 1000’e yakın kişi hapsedilmiş, kentte olağanüstü hal ilan edilmişti.

Sovyetler Birliği bu katliamla bağımsızlık isteyen cumhuriyetlere korku salarak bu taleplerini bastırmayı planlamıştı. Fakat Öldürülenlerin cenaze törenleri o güne kadar görülmemiş kalabalıklara sahne oluyor, yüzbinler bağımsızlık taleplerini haykırıyordu.

Sovyetler Birliği karşıtı gösterilerin dalga dalga büyümesi neticesinde Rus askerleri şehirden çekildi. Bunca acıdan sonra süreç, 30 Ağustos 1991 tarihinde dağılma sürecindeki Sovyetler Birliği’nden ayrılma kararı alan Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilan etmesi ile sonuçlandı.

20 Ocak 1990 gecesi dönemin SSCB lideri Mihail GORBAÇOV’un emriyle Bakü’ye giren kızıl tankların paletleri altında azadlık uğruna can veren şehitlerimizi rahmet, minnet ve dualarla yâd ediyorum.

Aziz ruhları şad olsun.