BREST-LİTOVSK ANLAŞMASI.
Antlaşmasının Önemi Nedir1. Almanya’nın Doğusundaki cephe kapanmıştır.
2. Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasındaki yapılan tek antlaşmadır.
3. Osmanlı Devleti I Dünya savaşında toprak kazancı sağladığı tek antlaşmadır.
İran ve Kafkas Azarbaycanı işgal eden Türk kuvvetleri Kuzey Kafkasya’ya doğru ilerliyordu. İzzet Paşa, Bulgar ve Filistin cepheleri yarıldığı için mütareke yapmaya çalışıyordu. İstanbula Doğudan kuvvet getirmek, üç sancağın elde kalmasını sağlamak amacıyla Kafkasya ve İranın boşaltılması için emir verdi. Mütareke imzalandı gün ( 30 Ekim 1918 ) kuvvetin çoğu Berst-Litovsk sınırı ( 1877 sınırı gerisine çekilmişti.
Müttefikler Brest-Litovsk antlaşmasını tanımıyarak üç sancağın (Kars, Ardahan ve Batum ) boşaltılmasını istediler. Hükümet bu isteği kabul etmiş ise de Genelkumay Başkanı Cevat Paşa, Doğudaki 9. Ordunun Kamutanı, kış zorluklarını ileri sürerek, boşaltmanın ilkbaharda başlamasını teklif ettiler.
Üç sancakta ordunun altı aylık yiyeceği ile bir çok silah ve cephane vardı. Bunların geriye taşınmaları uzun zaman sürecekti. Ruslar tarafından istila eden Doğu Anadolu’da halk göç etmişti, kalanlar da açlık sıkıntısı çekiyorlardı. Bu durumda geriye çekilen ordu da açlık sıkıntısı çekecekti.
Boşaltmanın başlama tarihi görüşülürken, zor kullanmak için 7 Aralıkta bir İngiliz tümeni Batuma çıkarıldı. İngilizler burada bir çok silah ve cephaneye el koydular.
Üç sancakta şura hükümetleri kuruluyordu. Bunların genel merkezleri Kars idi. 12 Şubatta İngilizler Kars hükümetine dağıtarak üyelerine Maltaya sürdüler. Diğerleri Ermeni saldırılarına karşı yurtlarını savunuyorlardı. Ordu Şubat ayında 1878 sınırı gerisine çekilmişti.
İngilizler Yakup Şevki Paşanın İstanbula getirilmesini istediler. 9. Ordu karargahı kaldırılarak Erzurumda dört tümenli 15.Kolordu kuruldu. Açıkta kalan Yakup Şevki Paşanın, İstanbula giderse yakalanması ihtimali vardı. Erzurum Müdafaa-i Hukuk Şubesi bunu hatırlatarak, paşanın milli hareketin başına geçmesini istedi.
Gözlerinden çok rahatsız olan Paşa, bu haliyle kalsa bile yararlı olmayacağını söyleyerek İstanbula gitti. İstanbul’da Haydarpaşa hastanesine yatırılan Paşa tedavisi bittikten sonra, İngilizler tarafından yakalanarak Maltaya götürüldü.
Ermeniler yerli Şura kuvvetleriyle çarpışarak sınıra doğru ilerliyorlar, girdikleri yerlerde katliam yapıyorlardı. Bir yandan da Karadeniz kıyılarına Rum çeteleri çıkarılarak Pontosculuk hareketi Trabzondan, Samsun, Amasya ve Tokata kadar yayıldı.
Elli bin kişi bırakılan ordunun tümenlerinde iki bin kişi kalarak kadro haline gelmişlerdi. Mart sonuna kadar ittifak devletlerine 48 bin tüfek, 186 bin sürgü kolu, 294 top teslim edildi. 268 topun da kamaları alındı. Silah toplamaya devam ediliyordu.
Ordu silahsızlandırılarak aciz bir duruma getirilmiş, memleketin stratejik noktaları tutulmuştu. Artık Anadolunun taksimi hakkında önce hazırlanmış olan planlar kolayca uygulanabilecekti. İşte Mustafa Kemal böyle bir durumda Samsuna gelmiştir. Bundan sonraki olaylara Türk Kurtuluş Savaşın da görebiliriz.