ALEKSEYEVİÇ ROMANOV PETRO (1672-1725)

Batı tarihlerinde «Büyük Petro», bizim tarihlerde ise «Deli Petro» diye anılan Rus Çarı’dır. Çar Aleksey’in oğlu; anaları ayrı olan III. Fyodor’la V. İvan’ın kardeşidir. Önce baba bir, ana ayrı kardeşi V. İvan’la birlikte «İkinci Çar» seçildi, 1689’da, 17 yaşında, tek başına Çar oldu, 36 yıl tahtta kaldı.

Deli Petro’nun ilk gençlik yılları, sonuçsuz savaşlarla, Yeniçeriler gibi başı boş «İstreliçsıy» askerlerinin ayaklanmaları arasında geçti. Petro, tarihe, coğrafyaya, gerçek bilimlere meraklıydı. Alman ve Hollandalı öğretmenlerden, denizcilik, matematik de öğrenmişti. Avrupa tarzında bir askeri birlik kurdu. Bu birlik, sonradan yeni Rus ordusunun çekirdeği olmuştur.

Petro, tek başına Çar olunca, bu oyuncak ordu ile Arkangelsk’te kurduğu tersanede yaptığı gemilerin işe yaradığını göstermek istedi. Karadeniz kıyısındaki Azak Kalesi’ne 30 bin kişilik bir ordu ile saldırdıysa da 8 bin kişilik Osmanlı ordusuna bir şey yapamadı, yenilerek geri çekildi (1695).

Advertisement


Bu yenilgi, Petro’nun Rusya’da yapmak istediği yenilikler yönünden çok önemli oldu. Bunun için çok çalıştı, ordusunu yabancı öğretmen ve subaylarla kuvvetlendirip yeniden Azak Kalesi’ne hücum etti ve Osmanlıları yenerek kaleyi eline geçirdi (1696).

Petro, Rusya’yı kalkındırmak hevesindeydi. Rus gençlerini fen ve türlü sanatlar öğrenmeleri için Batı ülkelerine gönderdi. Ayrıca kendisi de, hayran olduğu Batı ülkelerini görmek üzere, 270 kişilik bir heyetle, Çar olarak değil, «Pyotr Mihailov» adında bhsit bir subay olarak Avrupa’ya gitti (1697). Hollanda’ da bir işçi gibi çalıştı, İngiltere’yi, Fransa’yı, Almanya’yı, Avusturya’yı gezdir Her şeyi görüp, öğrenmek istiyordu.

Petro Rusya’da «İstreliçsıy»ların, kız kardeşi Sofiya’nın teşvikiyle, ayaklanması üzerine Moskova’ya döndü. Şiddet kullanarak ayaklanmayı bastırdı. Asilzadelerin sakallarını kendi eliyle tıraş etti, bol kaftan giymelerini yasak etti. Kadınların harem hayatından başlayarak, papazlara kadar Rusya’da bütün eski adetleri değiştirdi. 1703’te, Baltık Denizi kıyısında, Neva nehrinin ağzında sonradan «Petrograd» adını alan yeni bir başkent kurdu. Adem’den başlayan Rus takvimini değiştirdi. Altın para bastırdı, Hollanda’da Rusça harfler döktürerek, basımevleri açtırdı. Bütün bu yenilik hareketlerini beğenmeyenler ona «Deli» lakabını taktılar.

Rusya tam Batılılaşmak için, bu ülkelerle sıkı temasta bulunmak zorundaydı. Buna da İsveç engel oluyordu. Petro, genç İsveç Kralı XII. Carl (Demirbaş Şarl) ile 21 yıl süren bir savaşa girişti. 1700’de Narva’da yenildi. İsveç Kralı XII. Cari, 1708’de, 33 bin askerle Rusya’ya gireli. Petro önce barışa razı oldu, Cari kabul etmedi. İki ordu Poltava’da karşılaştı (1709). XII. Carl yenilerek Osmanlılar’a sığındı. Petro bu defa da Osmanlılar’la bozuştu. Yalnız, 1711’de Besarabya’da Prut ırmağı boyunda ordusu sarılınca barışa razı oldu. Osmanlılar’a yenilen Petro, öcünü İsveç’ten aldı. İsveçliler’i yenerek, Rusya’ya yeni topraklar kazandıran Nystadt Antlaşması’nı yaptı (1721).