YAHYA KAPTAN.
Bulgarlara düşman Sırp çeteleriyle işbirliği yaparak Bulgar komitacılarına karşı mücadele etti (1910 -1912). 1912’den sonra bir çete kurarak Bulgar komitacılarına karşı savaştı.
Balkan savaşı sırasında Sırp ordusu karşısında gerileyen Osmanlı kuvvetlerine Sırp ordusu hakkında bilgi verdi. Osmanlı ordusu Sırplar karşısında geri çekilirken Bulgarların Türklere karşı giriştikleri hareketler sırasında Yahya Kaptan, Köprülü kasabasında idam edilecek olan Türk esirlerini kurtardı (1913).
Sırp-Bulgar savaşında Sırplar ile işbirliği yaptı. Balkanlar’da sınırlar kesinleşince Sırp hükümetine sığındı ve hükümet tarafından kendisine nişan verildi. Bulgarların Sırplarla anlaşması üzerine Yahya Kaptan Selânik üzerinden İstanbul’a kaçtı.
Birinci Dünya savaşı sırasında Enver Paşanın kurduğu Teşkilâtı Mahsus aya girdi. Cemiyet tarafından gönderildiği Sırbistan’da başarılı sabotajlar yaptı.
Sırbistan dönüşü Irak cephesine gitti ve Halil Paşanın ordusunda Arap aşiretlerine karşı gerilla savaşı yaptı. İstanbul’a dönünce Yakup Cemil’in kurduğu gerilla teşkilâtına girdi. Yakup Cemil’in idamı üzerine Irak cephesine sürgün olarak gönderildi; bu cephenin çökmesi üzerine İstanbul’a döndü.
Enver Paşanın Kafkaslar üzerinden Anadolu’yu kurtarma mücadelesine çetesiyle katıldı. İngilizlerin İstanbul’u işgali sırasında İstanbul’a döndü. İttihatçıların tutuklanması üzerine çetesini dağıtarak Tavşancıla geldi.
Buradaki Rum. çetelerine karşı çetesini tekrar kurarak karşı koydu. Erzurum kongresinde bulunan Mustafa Kemal’e bir telgraf çekerek bütün kuvvetleriyle emrinde olduğunu bildirdi.
Fakat Gebze jandarma kumandanı Nail Bey, Yahya Kaptanı Ankara’ya şikâyet etti. Bunun üzerine yaver Abbas Bey ve Sırrı Belli oğlu, Yahya Kaptan ile görüşmeye yollandı.
Şikâyetin asılsız olduğu anlaşıldı ve Yahya Kaptan, Mustafa Kemal tarafından Ankara’ya çağrıldı ve onunla görüşerek Tavşancıla döndü. İngiliz işgal kuvvetleri Yahya Kaptan’ın yakalanması için İstanbul hükümetine baskı yapıyordu.
Bu sırada Yahya Kaptan gizlice İstanbul’a gelerek Bekir ağa bölüğünü bastı ve Halil Paşa, yarbay Şadi ve Küçük Talât gibi kumandanları kurtardı.
İngilizlerin baskısı üzerine Tavşancıl, Kuvayı İnzibatiye ve jandarma kuvvetleri tarafından kuşatıldı. Kuvvetleri, Rum. çeteleriyle savaş halinde olduğu için yalnız kalan Yahya Kaptan teslim oldu. Yolda, teğmen Abdurrahman tarafından, su içerken öldürüldü.