KAŞGARLI MAHMUT’UN HAYATI

Tam adı "MAHMUT bin Hüseyin bin Muhammed" olan KAŞGARLI MAHMUT, 1008 yılında KAŞGAR’DA doğdu. Babası Barsganlı Muhammed bin Hüseyin’dir. KAŞGARLI MAHMUT, iyi bir öğrenim gördü. İslam bilimlerini öğrendi. Ayrıca iyi derecede Arapça ve Farsça biliyordu.

Orta Asya’da Türk dili üzerine çalışmalarda bulunmuş ve Türkçenin bütün lehçelerini öğrenmiştir. Orta Asya’daki çalışmalarının ardından Bağdat’a giden Kaşgarlı Mahmut, "Divanü Lügati’t Türk" adlı eserini de burada yazmaya başladı. 1072 yılında yazımına başladığı eserini 1074 yılında tamamlamış ve Abbasi Halifesi Muktedi Biemrillah’a sunmuştur.

Divanü Lügati’t Türk, Türk dili sözlüğü demektir. Bu sözlüğün yazılmasındaki amaç, Araplara Türkçeyi öğretmektir. Arap harfleriyle yazılmış Türkçe-Arapça bu sözlükte 7500 kadar Türkçe kelime vardır. İçeriğinde yazıldığı çağdaki değişik Türk ağızlarının özelliklerine, söyleyiş biçimlerine örnek diye gösterilen atasözleri (sav), ağıtlar (sagu), şiirler (koşuk) deyimler de yer almaktadır. Önsözünde Kaşgarlı Mahmut’un Türkler üzerine verdiği bilgilerin yanı sıra bir de dünya haritası ve bu harita üzerinde Türklerin yerleştiği bölgeler gösterilmektedir. Kitap, Arap dilbilgisi kuralları, sözcük türetme yolları sözcük yapısı göz önünde bulundurularak, harf sırasına göre değil, sözcükleri oluşturan hece sayısına göre düzenlenmiştir. Kaşgarlı Mahmut’un ilk Türk dilbilgisi kitabı sayılan diğer bir yapıtı "Kitab-ı Cevahirü’n Nahv fi Lugati’t Türk" ise henüz bulunamamıştır. [1]

1080 yılında ülkesine dönen Kaşgarlı Mahmut, 1105 yılında vefat etmiştir.