Türkmenistan Salmanlı

Arzı(arzu, istek) Arzı(arzu, istek)

Gan(kan) Gan(kan)

Edinçe(ettiğinde, yaptığında) Edinci(yaptığında, ettiğinde)

Burada -çe eki, Salmanlı’da -ci ekine dönüşmüştür.

Al(kırmızı) Al(kırmızı)

Salmanlı’da çoğunlukla özellikle de eski kuşaklar al sözcüğünü kullanırlar.

Gol(kol) Gol(kol)

Gul(kul) Gul(kul)

çoh(çok) çoh(çok)

Türkmenistan’da köp sözcüğü de kullanılır. Köp sözcüğü çağlarla birlikte değişip çok olmuştur.

Bahana(bahane) Mahana(bahane)

Sanırım Salmanlı’da M-B değişiminin izlerini taşıyan çok az sözcükten birirsidir Mahana. Örnek: Ben-men sözcüğünde olduğu gibi.

Duşman(düşman) Duşman(düşman)

Bakça(Bahçe) Bahca(bahçe)
Yalnızca k-h değişimi var.

Gamaşmak(Kamaşmak) Gamaşmak(kamaşmak)

Mıdara(yetecek kadar yiyecek) Mıdara(sağlam olmayan)

Burda anlam değimesi, kayması var. Slamnalı’da sağlam biçimde birbirine tutturulmayan, sağlam yapısı olmayan nesneler için mıdara denir. Çabuk yıkılacak yapılar için de kullanılır.

Sinmek(Sinmek, saklanmak) Sinmek(saklanmak)

İki yerde de N sesi geniz N’sidir.

Tamdır(tandır, ocak) Tandır

Yalnız M-N değişim söz konusudur.

Gılıç(kılıç) Gılıç(kılıç

Gaya(kaya) Gaya(kaya)

Dene(tane, adet) Dene(tane, adet)

Örk(Bağ, ip) Örk(bağ,ip)

Salmanlı’da inek, eşek gibi hayvanları bağlamak için kullanılan ipe denir. Özellikle de kırda hayvanların kaçmaması için uzun bir ip ve kazığa bağlanır. Buna örkleme denir. Amaç, hayvan kaçmadan otlasın.

Bıçğı(testere) Bıçgı(Ot biçmek ve bağ budama bıçağı)

Yalnızca -ğı yapım eki -gı eki olmuştur.

Galın(kalın, ince değil) Galın(kalın, ince değil)

İKi yerded de N sesleri geniz N’sidir.

Kakmak(çivi vs. çakmak) Kahmak(Çivi vs. çakmak)

İkinci K sesi H sesi olmuştur.

Tabıt(tabut) Tabıt(tabut

Goca(koca) Goca(Kadının eşi, yaşlı)

Deniz Deniz

İKi yerde de N sesi geniz nesisidir.

Datmak(tadına bakmak) Datmak(tadına bakmak)

Salmanlı’da dadıtmak(tatlandırmak, tatlı olmasını sağlamak) fiili kullanılır.

Donmak( sıvıların katılaşması) Donmak(sıvıların katılaşması)

İki yerde de N sesi geniz N sesidir.

Gabık(kabuk) Gabıh(kabuk)

K sesi H sesi olmuştur.

Soval(sual , soru, sorgu) Sival(sorgu, soru, günah)

Yalnızca O sesi İ sesi olmuştur. Salmanlı’da inandırmak için "Sivalını çekiyim" derler. Yani, ahrette senin yerine ben sırguya çekileyim, günahını ben yükleneyim demektir.

Gurban(kurban) Gurban(kurban)

Darıhmak(sıkılmak, eziyet çekmek) Darıhmak(sıkıntı, eziyet çekmek)

Yağır(sırt) Yaar(sırt)

İşte Türkçe’nin asli uzun seslilerine bir örnek yine Salmanlı’da sırt anlamında kullanılan Yaar sözcüğüdür. Türkmence’deki yağır sözcüğünün ĞI sesleri Salmanlı’da ikinci A olmuştur. Özünde ikinci A değil de uzun A olmuştur. Asli uzun sesliler Türkmence’nin en önemli ses özelliklerindendir. Bu özelliklik Orhun Türkçesi’nin temel özelliğidir.

Yolak(yol) Yolah(küçük dar yol, keçi yolu, patika)

Yalnız K sesi H sesi olmuştur.

Ovurt( yanağın alt bölümü, ağız hizası) Avurt(Yanağın alt bölümü,ağız hizası)

İlk O sesi, Salmanlı’da A olmuştur.


5 bölüm olarak yazdığım bu araştırma kısa sürede yapılmıştır. Çok büyük araştırmalar gerektiren bir konudur. Kısa sürede yaklaşık 160 sözcük incelenmiştir. Türkiye Türkçesi ile birebir kullanılan sözcükler buraya alınmamıştır. Yalnızca, Salmanlı’da ve Türkmenistan’da aynı ve birbirine çok yakın olanlar değerlendirilmiştir.

Bu küçücük araştırma bile, Salmanlı toplumunun Türkmen olduğunu göstermeye yeterlidir. Belki, bu toplulukların birbirinden ayrılmasının arasında 1000 yıl geçmiştir. Doğal olarak dil arasında uçurumlar oluşmuş ama yine de çok sağlam bağlantılar kalmış. Eylem(fiil) çekimleri çok değişmiştir. Türkmenistan’da arada Gelye(geliyor), Yapya(yapıyor), Salmanlı’da geliyo(geliyor), yapıyo(yapıyor) gibi benzerlikler vardır. Bu konu da başlı başına bir araştırma konusu. En önemli benzerliklerden birisi DAAL(DEĞİL) sözcüğünün ortak olmasıdır.