Orijinal Kaynak:
necdetersozedebiyat.blogspot.com.tr/2015/07/anlam-ilgileri-icin-mini-sozluk.html

ANLAM İLGİLERİ İÇİN MİNİ SÖZLÜK

Bu mini sözlük, Türkçe dersinde özellikle paragraf ve cümle anlamı sorularında öğrencilerin işine yarayabilecek anahtar sözcüklerin kısa ve özlü tanımlarını & açıklamalarını içermektedir.

Alışıldık bağdaştırma: Dilde yaygın olan ve kullanıldığında yadırganmayan kullanımdır.
“kırmızı güller, kara bulut”
Alışılmadık bağdaştırma: Dilde yaygın olmayan kullanımdır.
“ağlayan güller, öksüz bulut”
Ayrımına varmak: Farkında olmak.
Bağdaştırma: Tamlamalar ve deyim gibi söz varlığı içindeki öğeleri anlamlı birimler hâlinde bir araya getirmektir.
Bağlam: Herhangi bir olguda olaylar, durumlar, ilişkiler örgüsü ve bağlantısıdır.
Benbenci: Kendini çok öven, hep kendinden söz eden kibirli insandır.
Bilinç akışı: Düşüncelerin arka arkaya birbirini izlemesidir.
Çağrışım: Bir düşünce, görüntü vb.nin bir başka durumu anımsatmasıdır.
Çalakalem: Gelişigüzel, durmadan yazmaktır.
Çığır açmak: Bir alanda yeni bir yol, yöntem başlatmaktır.
Devingen: Hareketli
Devinim: Hareket
Dinginleşmek: Sakinleşmek
Durağan: Hareketsiz, sabit, stabil
Duyumsamak: Duyular aracılığıyla bir şeyi algılamaktır.
Düşünsel: Fikirsel
Editör: Yayımcı. Yazıları yeniden düzenleyerek yayıma hazırlayan kimsedir.
Estetik: Güzel duyu ve sanatsal yaratının sanatta ve hayatta kuramsal bilimidir.
Fantastik: Hayalî, düşsel
Folklorik: Halk bilimiyle ilgili olan
İroni: Gülmece, söylenen sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme
İzlek: Bir edebî eserde işlenen konunun anlamca ortaya koyduğu ana yönelim
İzlenim: Bir durum veya olayın özne üzerinde bıraktığı etki
Kanıksamak: Çok kez tekrarlama sebebiyle etkilenmez olmak, var olan duruma alışmak, onun olumlu veya olumsuz özelliklerine karşı umursamaz olmak.
Kilometre taşı: Önemli bir durumu belirleyen, üzerinde durulması gereken nokta, bir işteki aşamaları belirleyen olay veya kimse
Klişe: Basmakalıp. Her zaman duyulan, görülen, okunabilir olan.
Köşe taşı: Çok önemli olan.
Nostalji: Geçmişteki güzelliklere özlem duygusu, geçmişseverlik
Olgu: Birtakım olayların dayandığı sebep ve bu sebeplerin doğurduğu sonuç
Örneksemek: Örnek olarak almak
Örselenmek: Yıpranmak, zedelenmek
Örüntü: Olay veya nesnelerin düzenli bir şekilde birbirini takip ederek gelişmesi
Öz denetim: Kişinin tepkilerini, davranışlarını veya başka bir amaca yönelme eğilimini denetleyip kısıtlaması, otokontrol
Özdeş: Aynı, nitelikleri eş
Özümsemek: İçselleştirmek, edinilmiş olan bilgileri öz malı hâline getirmek
Popüler: Halk tarafından tutulan, rağbet gören
Salık vermek: Önermek
Salt: Yalnızca, sadece
Saptama: Tespit etme, belirleme
Söylem: Söyleyiş, kalıplaşmış söz
Söylev: Nutuk
Tekdüze: Sıradan, monoton, her zamanki gibi, değişmeksizin aynı düzende tekrarlanan
Tema: Eserde işlenen ana konu
Tematik: Tema etrafında şekillenen
Terkip: Birleştirme, sentez, yapma, oluşturma
Yadsımak: Yaptığı bir işi, söylediği bir sözü veya tanık olduğu bir şeyi yapmadığını, bilmediğini söylemek, yaptığını saklamak, inkâr etmek, yok saymak, görmezden gelmek
Yaklaşım: Bir sorunu ele alış, değerlendiriş biçimi, tarzı
Yanılsama: Yanlış algılama
Yeğlemek: Tercih etmek

Hazırlayan:

Necdet Ersöz (Ulaşım: www.twitter.com/ErsozNecdet)

Kaynaklar:

Tüm Türkçe yazılarında seçkin üniversiteye hazırlık kitapları, üniversite ders kitapları, güvenilir internet siteleri, bazı dil bilgisi makaleleri ve TDK resmî sitesi kaynak olarak kullanılmaktadır.