İç Denge

İnsanlık tarihi sürecinde insan davranışları üzerinden gözleme dayalı bazı tanımlamalar yapılagelmiş. Ben insanın kendini bilmesini, “Tanımlama” olarak ele almayacağım. Çünkü herkes kendini tanımlamakta kendince özgür ve sadece kişi kendini tanımlama yetkisine sahiptir! Bir kişinin başkasını tanımlaması zaten kendi değerleriyle izafi olacaktır! Bu nedenle kişinin “Ben” tanımına dokunmadan yüzeysel olarak genelleme şeklinde insan davranışlarını ele alacağım.

İnsan davranışlarının ana kaynağı “Ben” üzerinden, benliğin iki yönüyle (Artı-eksi; pozitif- negatif) yönleri üzerinden iki ana başlıkta bu davranışları irdeleyeceğim. “İyi-kötü” göreceliliğinde olmayacak bu bakış. 1.Başlıkta; “Pozitif ve negatif yönlerini dengelemiş insan”, 2. Başlıkta; “Pozitif ve negatif yönlerinden her hangi birinin baskın olduğu insan.”

1. Başlık; “Pozitif ve negatif yönleri dengeli insan”: Pozitif-negatif, iyi-kötü (Göreceli); başarı-zaaf; bu yönlerini dengelemiş insanlar, kendilerini geliştirme gereğinin farkında olurlar! Kendilerini bilme yönünde potansiyellerini sınırlayacak veya başkalarının potansiyelini kendi görüşleri ve tercihine göreceli sınırlayacak her şeyden uzak durmayı seçmişlerdir! Bu insanlar aydınlandıkça, aydınlatır! Kendilerindeki olumlu ve olumsuz iki yönün farkında oldukları için dengeli bir gelişmeye ve yeniliklere açıktırlar! Yanlışlarında ısrarcı olmazlar, başkalarının yanlışlarından da beslenmeye çalışmazlar! Her insan gibi kendilerine değer verirler, bu nedenle tüm insanlığa “İnsan” olarak değer verirler! Başkalarının tercihlerine, öz benliklerine karışmayı kendilerine hak görmezler çünkü kendi öz varlıklarına ve tercihlerine başkalarının (İyi niyetle de olsa) müdahalesini istemezler (Uyarı başka)! Zaten bir insanın kendisiyle “İnsan” olma açısından eşit olan diğer bir insana müdahale hakkı da olamaz! Adaletin sağlanmasındaki müdahale, zaten yapılan haksız bir müdahaleyi ikinci bir müdahale ile etkisizleştirme çabasıdır! İlk müdahale olmasaydı ikincisi de olmayacak idi! Kendindeki iki yönü bilmiş ve dengelemiş olanlar, bu bilinçle gelişime de açıktır!

Bu insanlar kendilerini salt olarak bir vasıf veya tanım ile sınırlamak da istemezler! Sağcı- solcu, dindar-dinsiz, inanan-inanmayan, laik-anti laik, ırkçı-hümanist, durağan-liberal gibi tanımlar salt olarak onları temsil etmez! Çünkü her insanda ikili bir “Ben” yapısı var ve bu sınırlı tanımlar tam olarak bir insanı tarif etmeye yeterli olmaz! Bu vasıfların bazıları az çok insanda bulunabilir! İnsanın kendini zorlaması ve sınırlandırması ile denge bozulabilir ve 2. Başlıktaki durumdaki hal de bu duruma dair!

2. Başlık; “Pozitif ve negatif yönlerinden her hangi birinin baskın olduğu insan”: İnsanların arasında en fazla göze çarpan ve insanlığı en fazla yoran, uğraştıran, sınırlayan, geri çeken davranışlar bu başlıktaki davranış kalıbına uygun insanlardan çıkar! Negatif ve pozitif yönün dengelenmemesi durumundan sınırlamalar ve kaymalar ortaya çıkar! Hangi yön ağır basar ise kişi o yönde kayar ve kendi dahil tüm insanları o yöne çekmeye çalışır! Evrensel denge öyle kurulmuş ki negatifi ağır basanlar pozitifi ağır basanlarla mücadele ederek bu dengeyi bilerek veya bilmeyerek kurar! Yani İster istemez “İlahi evrensel nizam” dengelenir! Bu başlıktaki insanlar, iç dengelerini sağlayamadıkları için dışa vururlar bu dengesizliği; ortak özellikleri “Protest” olmalarıdır! Hiçbir şeyden memnun olmazlar, devamlı olarak insanların kusurları ve hatalarıyla; göreceli “İyi-kötü” yanlarıyla alakalıdırlar! Kendilerine baksalar denge kurmayı düşünürler ama dışa baktıkları için kendilerince, dışardaki hali kendilerine göreceli tanzim etmeye çalışırlar! Kendilerindeki denge, hangi yönde ağır basıyor ise o yönde diğer insanları baskılamak ve yönlendirmek isterler! Bu “Doğal refleks” sayılabilir, kişinin görüş alanı ve denge durumundan kaynaklı olabilir ama “Hak” sayılmaz! Öyle ki kendilerine göreceli tespit ettikleri, “Kötü, hatalı, yanlış” şeyleri düzeltmek yerine onlardan beslenmeyi dengelerini sağlamak için seçerler! Bu nedenle kendilerini ve diğer insanları kendi tanımlarına (Sağcı- solcu, dindar-dinsiz, inanan-inanmayan, laik-anti laik, ırkçı-hümanist, durağan-liberal) tanımlarına sıkıştırmaya çalışırlar! Bu da insanlığın tercih ve potansiyel alanını daraltır! Protesto ve yakınmaları, diğer insanların hataları ve haksızlıkları üzerinden olur! Bu şekilde bir denge kuracaklarını zan ederler! Ya da içsel ihtiyaçları “Doğal olarak” böyledir!

Son tahlilde;
1. Başlıktaki “Pozitif ve negatif yönleri dengeli insan”, kendini ve başkasını her hangi bir vasıfla tanımlayıp sınırlamak istemez! Tüm insani vasıfların, kendinde az-çok bulunma durumunu göz ardı etmez! Başkalarının tercihlerini kabul etmese bile, kendi tercihi yönünde asla zorlayıcı olmaz! Kendini dengede tutmayı seçer ve daimi bir huzur kazanır!
2. Başlıktaki “Pozitif ve negatif yönlerinden her hangi birinin baskın olduğu insan”, bunlar kendilerini dengelemedikleri için önce kendilerini bir tanım veya vasıf ile sınırlar sonra diğer insanları o izafi çerçeveye hapsetmek ister! Bunun için yaptığı her şey ona göre “Doğru” kapsamındadır ve sonuçlarını fazla düşünmez! Protest ve mücadelecidir! Birbirleriyle devamlı bir mücadele içindedirler! Bu dahi geniş açıdan bakılınca evrensel dengeyi sağlıyor! Yani insan istese de istemese de evrensel denge bozulmuyor! Sadece denge bozulunca, 2. Başlıktaki insanlar arasında sıkıntılar ve olumsuzluklar yaşanıyor! Birbirlerine düşman bir tercihte yaşamak zorunda kalıyorlar!

Konuyu fazla açmak gerekmez!

Saygılarımla,

Ahmet Bektaş