Atatürk’e göre millet; geçmişte bir arada yaşamış, şimdi de bir arada yaşayan, gelecekte de bir arada yaşama kararı ve inancında olan, birbirlerine tarih, kültür ve duygu birliği bağlı insanlar topluluğudur. Atatürk, Türk Milleti’ni şu sözlerle tanımlamıştır; “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türk halkına Türk Milleti denir”.
Milliyetçilik, sadece ortak geçmişe bağlılık değil, istikbale yönelik amaç, gaye ve düşünceler açısından da birliktelik ifade eder.
Milliyetçilik, kendilerini aynı milletin üyesi sayan insanların, bir arada, aynı sınırlar içerisinde, bağımsız bir hayat sürme isteği ve mensubu olduğu toplumu sevme ve yüceltme amacını benimsemeleridir.
1924 Anayasası’na göre: “Türkiye’de din ve ırk ayırt edilmeksizin vatandaslık bakımından herkese Türk denir”. Atatürk’ün “Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkiye halkına Türk milleti denir” tanımlaması ve “Ne mutlu Türk olana” değil; “Ne mutlu Türküm diyene!”sözü Atatürk milliyetçiliğinin bölgesel, ırksal ve dinsel bir Milliyetçilik bir doktrin değil, tarihsel ve siyasal bir olaydır. Aşırı ırkçılıkla, emperyalizm ve faşizmle her hangi bir ilgisi yoktur. Fikren, fiilen, hissen milli birliğe sahiptir.
Milliyetçiliğin kaynağı,Türk Milleti’ne olan sevgi, inanç ve güvenden almaktadır,birleştirici ve toplayıcı nitelikte ve millet yararınadır. Ulusal kişilik ve benlik duygusunun ifadesidir.
Milliyetçilik, daha çok millet bireylerinin devletine ve mensubu olduğu milletine karşı sorumluluklarını ortaya koyan bir ilkedir.
Milliyetçilikte; milli birlik ve beraberliği sağlamak, millet ve ülke çıkarlarını, ülke bütünlüğünü ve ulusal bağımsızlığı korumak, ırk ve dil ayrıcalığına yer vermeme prensipleri vardır. Atatürk’ün Milliyetçiliği geniş bir hoşgörüye sahiptir.
Atatürk milliyetçiliği, “ümmetten millet bilincine geçişin sonucudur.“Ümmet olarak çöküş, millet olarak doğuştur”. Bu nedenle de milliyetçilik, Türkiye halkının çimentosudur, ülkenin ve millî birliğin sembolüdür.
Milliyetçilik, milletinin varlığı ve mutluluğu için çalışmak ve başka milletlere de saygılı olmaktır. Buna göre Cumhuriyetçiliğin ve Halkçılığın olmadığı yerde Milliyetçilik de olmaz.
Atatürkün milliyetçilik ilkesi; dinsel, mezhepsel, etnik, bölgesel vb.her türlü ayrımcılığa karşıdır.Sosyal adaletten yanadır ve sınıf kavgasını reddeder.“Yurtta Sulh Cihanda Sulh” arzu ve inancını gerçekleştirmeyi hedef alır.
Milliyetçilik, vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını her şeyin üstünde tutar.
Milliyetçilik, her ne sebeple olursa olsun, milletin bölünmesine ve parçalanmasına karşıdır. Atatürk bu konuyu; ’Diyarbakırlı, Vanlı, Erzurumlu, Trakyalı her bir soyun evlatları ve aynı cevherin damarlarıdır’ sözüyle açıklamıştır.
Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan başlıca inkılaplar:
-Yeni Türk Devleti’nin kurulması,
-TBMM’nin açılması,
-Türk Tarih Kurumu’nun kurulması,
-Türk Dil Kurumu’nun kurulması,
-İzmir İktisat Kongresi’nin toplanması,
-Kapitülasyonların kaldırılması,
-Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması,
-Yeni Türk harflerinin kabul edilmesi,
-Türk Parasını Koruma Kanunu’nun çıkarılması,
-Yabancıların kurduğu bazı işletmelerin millileştirilmesi şeklinde özetleyebiliriz.