Şiiri tartışıyorsak soruna önce şiirden başlamak gerekir. Hangi şiir, serbest mi, ölçülü mü? Buradan anlayacağınız gibi şiirin serbest olanı, ölçülü olanı var. Ölçülü olanı aruzla ve heceyle yazılan olmak üzere iki çeşittir malumunuz...

Hangi tarz şiir yazılırsa yazılsın önce şiir olacak... Yani bir yazılı metnin önce şiir olup olmadığına bakacaksınız; şiir olduğuna, şiir özelliği ve güzelliğine sahip olduğu kararına vardıktan sonra da serbest şiir mi, ölçülü şiir mi ona bakacaksınız.

Şimdi soruyorum:

Şiir nedir?

Bir yazılı metin hangi özelliklere sahip olursa şiir hüviyeti kazanır?

Şiiri şiir kılan, ölçüsüz veya ölçülü yazılması mıdır, yoksa dili, anlatımı, imgeleri, derinliği, kaimelerindeki çağrışım zenginliği, ahenk bütünlüğü, bediî tefekkürü, his yoğunluğu, kulakta bıraktığı ses güzelliği, dile getirdiği düşüncelerin doğruluğu ve müzikalitesi, midir?
Bir yazılı metinde “işlek bir dil, doyurucu, duyurucu ve etkileyici anlatım, benzersiz imgeler olmalıdır. Okudukça daha çok şey anlatan derinlik, tadı, rengi, ışığı olan anlamlı ve çağrışım zenginliği olan kelimeler olmalıdır. İnsanı kuşatan bir ahenk, kalıcılık ve zamana dayanıklılık, aklımızı ve yüreğimizi besleyen bediî tefekkür, his yoğunluğu, kulakta kalan ses güzelliği, dillendirilen doğru ve haklı düşünceler ve müzikalite olmayınca şiir olmaz” diyebiliyorsak sorun çözülmüştür.

Nasıl mı?

Şöyle:

Bir yazılı metin ister serbest ölçüyle, ister aruz veya hece ölçüsüyle yazılsın fark etmez.

Has şiirin önce işlek bir dili olur. Doyurucu, duyurucu ve etkileyici bir anlatımı vardır. Benzersiz ve orijinal imgeler, mecazlar barındırır bünyesinde… Has şiirin bütününde okudukça daha çok şey anlatan derinlik vardır. Tadı, rengi, ışığı olan anlamlı ve çağrışım zenginliği olan ve boş yere tekrarlanmayan kelimelerden oluşmuştur. Şiirin tümüne insanı kuşatan bir ahenk hâkimdir. Kalıcı olması ve zamana dayanıklılığı değişmez özelliğidir. Aklımızı ve yüreğimizi besleyen bediî tefekkürle yoğrulmuştur. His yoğunluğu çok belirgindir. Mısralara ve şiire hâkim olan kulakta kalan ses güzelliği, müzikalitesi okuyucunun dikkatini celp eder. Etik ve estetik özellikler ile çevrili dillendirilen düşüncelerin doğruluğu, kucaklayıcılığı, inandırıcılığı, haklılığı tartışılmayacak kadar açıktır. Hangi ölçüyle yazıldıysa o ölçünün kuralarını noksansız uygular. Toplumun kültürel mirasından, dinamiklerinden, inançlarından, tarihinden azami ölçüde faydalanır. Diyeceklerini az ve öz sözle dile getirir. Uzun bile olsa okuyucuyu sıkmaz.

İşte yukarıda saydığımız özelliklerin hepsine sahip olan metin şiirdir.

Yoksa şiir değildir.

Eğer az önce sıraladığımız özellikler serbest ölçüyle yazılan bir şiirde varsa o güzel yazılmış bir serbest bir şiirdir. Hece ölçüsüyle yazılmış bir şiirde varsa adı geçen özellikler, o şiir güzel bir hece çalışması olmuş demektir. Yok, eğer aruz ölçüsüyle yazılmış bir şiir, şiirin tek tek saydığımız özellikleri barındırıyorsa aruzla yazılmış güzel bir şiir demektir.
Şiirin sıraladığımız özellikleri bünyesinde bulunmayan metinlerin serbest, hece ve aruz ölçüsüyle yazılması o metni şiir kılmaz.

Olaya böyle baktığınız da serbest ölçüyle yazılmış birçok kaliteli şiire de, hece ölçüsüyle yazılmış birçok güzel şiire de, aruz ölçüsüyle yazılmış birçok gerçek anlamda şiire de yüzlerce örnek bulursunuz…

Aynı şekilde serbest yazıldığı halde şiir olmayan, hece ile yazıldığı halde şiir sayılmayan, aruzla yazıldığı halde beğenilmeyen birçok şiir bulmak da mümkündür sanıyorum.
Buraya kadar söylediğimiz özelliklere uyan şiire has şiir, bu şiiri yazana da usta şair gözüyle bakabiliriz. Zira usta bir şairin şiiri okunduğunda okuyanda güzellik hissi uyandırır. Her sözü olmasa bile çok sözü ve şiirinin bütünü sanat değeri taşır. Şiirindeki ses güzelliği hemen görülür.

Şiirindeki kelimeler özenle seçilmiştir. Serbest şiirlerinde de ölçülü şiirlerinde de mana ve ahenk bulunur. Hece ile yazıyorsa kafiyelendirmede, rediflerinde, duraklarında, vezninde kusur bulunmaz, aruzla yazıyorsa aruzun kurallarını en güzel şekilde uygular.

Şiirini tefekkürle yoğurur. Açık, akıcı ve anlaşılır yazar. Şiiri imaj bakımından zengin olur. Söyleyişi kendine hastır. Şiiriyle doyurucu olur. Söz sanatlarını yerli yerinde kullanır. Yazdıkları yıllardan hatta yüzyıllardan sonra da aynı zevkle ve aynı tat alınarak okunur.

Daha önce söylenmiş, yazılmış konularda yazsa bile onları çok farklı ve orijinal biçimlerde söyler. Şiiri, her okuyana ayrı bir güzellik sunar. Çok insanı eskittiği halde kendi eskimeyen, her dem yeni ve taze kalabilen şiirler yazar. Şiirlerinde etik ve estetik kurallara uyar.

Zaten yıllar boyu tekrar tekrar okuduğumuz usta şairlerin sırrı da bu anlatılanlardadır. Şiir yazıyorsak, kalıcı olmayı düşünüyorsak, ustalaşmak hedefimizse, o zaman sadece şiir yazalım… Hakiki manada şiir yazalım. Hakiki manada şiir yazdıktan sonra hangi ölçüyle yazıldığı o kadar da önemli değildir.

Fikri HAKLI
(Durdu Şahin)