Nesih Konusu

Bu konuya felsefi açıdan bakacağım. Ayrıntı dini literatürde fazlasıyla mevcut! Yani yazdıklarım dini bilgi değil! Sadece zaman ve zemin açısından insan davranışlarının farklılaşmasının, değişimin yeni bir durum olmadığını hatta standartlaştırmanın da doğru olmayacağını söylemek isterim. İnsan adedi kadar geniş bir alan bu gelişim ve değişim alanı.

Eski iş yerimin güzel bir bahçesi vardı! Çimenler yemyeşil harika bir manzara. Bahçe içindeki beton yollar ve asfalt kaplama her yere ulaşıma müsait olsa da personel bazı kısa yolları kullanırdı ve çimenlerin o kullanılan kısmı patika gibi iz yapardı, bu da görünümü bozuyordu. Buna çözüm getirildi; çiğnenen kısa yollara beton dökülerek yol açıldı böylece kısa yollar da bahçe planındaki yollara dahil oldu! Önceden meşru olmayan yollar meşrulaşmış oldu!

Bu olay benim aklıma nesih konusunu getirdi; aslında tarihsel süreçte insanların alışılmış yaşamları kolay değişmiyor. Dinler ise bazı kurallara meşruiyet getirerek kural içi yapıyor! Bazılarını da kural dışı… Hatta bazıları o zamanlar kural içi iken sonradan kural dışı da oluyor! Eskiden kızların evliliğindeki yaş sınırı daha küçük iken günümüzde bu daha yukarı çekildi! Kızların reşit olması kişilik haklarını koruyacak akli gelişimi sağlaması daha da önem kazandı! Bu geleneksel olduğu kadar hukuki bir durum! Evlatlığın boşadığı eş ile evlenmek konusu ise hem ayette hem sünnette var! Yani evlatlık olan, gerçek evlattan sayılmıyor. Miras açısından da bu böyle! Önceleri sayılırmış… İçki için ise üç aşama var! Birinci aşama, meşru ama bazı zararlarına vurgu var! İkinci aşama, sakıncalı yerlere vurgu var! İçkiliyken namaz kılmamak gibi. Üçüncü aşama ise tamamen yasak. Yani süreç bazı yasak yönünde aşamalı, bazı da yasağı kaldırma yönünde. Zina eden kişiyle zina eden evlensin şeklinde olan hüküm daha sonra serbest şeklinde düzenlenmiş. Bu duruma “Kuranda nesih” denmiş.

Ben bu meşrulaştırma veya yasaklama aşamalarının birbirini kaldırdığını, nesih ettiğini düşünmüyorum. İçki konusunda üç durum varmış demek ki ayetlerde öyle geçmiş! Zina eden konusunda da iki durum varmış demek ki! Ayetlerde de görülüyor! Bunu nesih olarak kabul etmek benim bakışımca uygun olmaz! Çünkü sonraki esas alınacak ise önceki boşa söylenmiş olur ki bu kuranın mesajının evrensel ve her satırının önemine kısıt getirmektir! Bu konuda ayetleri tek tek yazmıyorum. Yani kurandaki ayetleri tüm olarak kabul etmek var ise nesih konusu bu esası deliyor. Demek nesih sanılan konular aslında evrensel zaman sürecindeki durumlara da bakan farklı durumlar için varmış! Cımbızla sadece yasakları veya sadece ruhsatları çekmek nesih konusunu açmış! Her asra ve her duruma göre uygun ayetlerin içinden kendi hesabına uygun olanlarını ya da en keskin olanını seçip almak isteyenler çelişki gördükleri yerde “Nesih var” deyip durumu kurtarmışlar! Hadisin ayeti nesih etme durumu da literatüre girebilmiş!

Bu konuda ayrıntılı bilgi “Kuranda nesih konusu” olarak araştırılabilir.

Selametle,

Ahmet Bektaş