“Biyografisine Sığmayan Kadın”

Gazeteci ve yazar İpek ÇALIŞLAR Halide EDİB ADIVAR’ı Kitaplaştırırken bu sıfatı kullanmış. Nasıl da yerini bulmuş...
Çanakkale Savaşında yer almış, kadın hareketlerinin savunuculuğunu yapmış ünlü İngiliz gazeteci Henri W Nevinson Halide EDİP’ le karşılaşmasını ise şöyle dile getiriyor.
“Onunla Bayan Isabel Fry’ın evinde tanıştım ve anlattıklarını saatlerce tek başıma dinledim. ’Haremin Işığı’ ile birlikte bir odaya kapatılmış Byron gibi hissetmeme neden olan o büyüleyici güzelliği olmasaydı, belki de siyasi fikirleri daha çok aklımda kalırdı. Hatıra defterime, ’Bir ceylanı andıran yumuşacık süzgün bakışları, hafifçe yukarıya kıvrılmış minik üst dudağı, ince uzun burnu ve dalga dalga bakıra çalan esmer saç örgüleri, incecik ve alabildiğine zarif endamıyla, görüp görebileceğim en enfes yaratık’ diye not düşmüşüm. İnsanı altüst eden bir kadındı; bizi baş başa bıraktıklarında hafif yüzüm kızarmıştı, belki her ikimiz de biraz utanmıştık. Ancak, hemen ciddi bir sohbete girişti ve ateşli ateşli bana Jön Türkleri anlatmaya koyuldu..."

“Edebiyatımızın Reisicumhuru” ve “O, suyu taşırmayan bir gül yaprağıdır” sıfatının yakıştırıldığı Vedat GÜNYOL’un evinde birkaç raflı yüksekçe bir dolabın üzerinde görmüştüm o güne kadar hiç rastlamadığım fotoğraflarını bu olağanüstü kadının ben de.
Ve yine Vedat GÜNYOL’ dan dinlemiştim az da olsa Onu. Yine kalbim yerinden sökülürcesine ve yine dilim lal olmuş misali.
Bir yandan şansızlığıma sitemler ederken her fırsatta. Öte yandan; bir insanın sahip olduklarının dilinden düşenler değil de gönlüne düşenler olduğuna inanır olmuştum artık.
İnsanlık harı bazı kişilerin yüreklerine doğuştan bir armağan olarak verilmişse. Ve o özel yürek bıkıp usanmadan o harın içinde döne döne yanmaya devam etmişse eğer…
İnsanlık alemine miras bıraktığı her bir cılız alev, bir meşale gibi yanmaya devam edecektir sonsuza dek.
Radyolu Dönemin insan hayatına kattığı o paha biçilmez harikulade güzel, yararlı ve değerli programların dinleyicisi olmak ne büyük bir şanstı aslında.
“Arkası Yarın’lar” Ve “Mikrofonda Tiyatro”lar benim için hayatımla eşdeğerdi diyebilirim.
Sinekli Bakkal ve Ateşten Gömlek romanlarını hiç okumamıştım. Konuları hakkında bir bilgimde yoktu. Lakin her iki romanı da hem düşleyerek hem huşu ile dinleyerek yüreğime nakış nakış işlediğimde, şirin bir beldede ve oldukça küçük yaşlardaydım. Önlerinde sonsuz saygıyla eğildiğim Tiyatro Sanatçılarının seslendirdiği ve her sabah yayınlanan Arkası Yarın programında dinlemiş, tanımış ve öğrenmiştim.
*
Halide Edip Adıvar 1884 yılında dünyaya gelmiştir 9 Ocak 1964 hayatını kaybetmiş Türk yazar, siyasetçi, akademisyen, öğretmen Halide Onbaşı olarak da bilinir

Halide Edip, 1919 yılında İstanbul halkını ülkenin işgaline karşı harekete geçirmek için yaptığı konuşmaları ile zihinlerde yer etmiş usta bir hatiptir Kurtuluş Savaşı’nda cephede Mustafa Kemal’in yanında görev yapmış, sivil olmasına rağmen rütbe alarak bir savaş kahramanı sayılmıştır Savaş yıllarında Anadolu Ajansı’nın kurulmasında rol alarak gazetecilik de yapmıştır.

II Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte yazarlığa başlayan Halide Edip; yazdığı yirmi bir roman, dört hikaye kitabı, iki tiyatro eseri ve çeşitli incelemeleriyle Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri Türk edebiyatının en çok eser veren yazarlarındandır. Sinekli Bakkal adlı romanı, en bilinen eseridir. Eserlerinde kadının eğitilmesine ve toplum içindeki konumuna özellikle yer vermiş, yazıları ile kadın hakları savunuculuğu yapmıştır Bir çok kitabı sinemaya ve televizyon dizilerine uyarlanmıştır.

1926 yılından itibaren yurtdışında yaşadığı 14 sene boyunca verdiği konferanslar ve İngilizce olarak kaleme aldığı eserler sayesinde zamanının dış ülkelerde en çok tanınan Türk yazarı olmuştur.

İstanbul Üniversitesi’nde edebiyat profesörü olan Halide Edip, İngiliz Filoloji Kürsüsü Başkanlığı yapmış bir akademisyen; 1950’de girdiği TBMM’de ise milletvekilliği yapmış bir siyasetçidir

TBMM hükümetinde sağlık bakanı olan Adnan Adıvar’ın eşidir.
Çok sevgili eşi Adnan ADIVAR’ın ölümünde Halide Edib’ in içinde bulunduğu durumu dostları şu sözlerle ifade etmişlerdi..
“1 Temmuz 1955 Cuma günü, Adnan’ın üzerine beyaz örtü çekildiğinde ’örtünün altında silinmiş portresinin, kazınmış karışık bir müsveddesi’ uzanmıştı. Tabutu Merkezefendi’ye götürülürken Adnan’ın portresinin gönüllere hakkedildiğini düşündü. ’Halide Hanım, kendi ağırlığı kadar gözyaşı döktü’

Aşk ve hürriyet her gün kazanılmalı,”diyen ve kitleleri özellikle kadınları peşinden sürükleyen Halide Edib’in, 17 yaşındayken bir matematik dehası olan ilk kocasına âşık olması, evlenmesi ve iki çocuk sahibiyken eşi üzerine bir kadın daha getirmeye kalkınca boşanması bu günün koşullarında normal gelebilir; ama durun, 1900’lü yıllardan söz ediyoruz. Kadının hiç bir hakkının bulunmadığı, boşanmayı düşünmesinin de, uygulamasının da mümkün olmadığı yıllardan…
Yabancı matbuat onu, “Türkiye’nin önde gelen feministlerinden, şair, romancı, reformcu bir cesur kadın,” olarak tanıtıyor.
Şark ipeklerine bürünen de o, cephede asker üniforması giyen de… Köşklerde, dantelli yastıklara başını dayayan da, Anadolu’nun köylerinde taş dolu çuvala sırtını verip uyumaya çalışan da… Bir köy kahvesinde saz dinleyen Halide, bir başka gün piyanosunun başında bir klasik eseri seslendiriyor.

NOT: Erguvan Kokulu Kadınlar yazı dizisini sürdürmemi isteyen sayın üyelere övünç, sevinç ve sevgiyle takdimimdir.