Kurtulma hızı

Yeryüzünden uzaya fırlatılan bir füze, eğer yer çekimini yenecek hıza ulaşamaz ise yerküre etrafında dönmeye devam eder ve bir türlü atmosfere girip uzaya çıkamaz. Füzelerin atmosferden kurtulması için “kurtulma hızı”na ulaşması gerekir.

Aslında yaşamın bazı kritik dönemlerinde böyle bir kurtulma gücüne ihtiyacımız var. Bazen bu gücü bir dostumuzdan veya çok yakınımızdan alırız; tabiî ki bu güç pozitif veya negatif olabilir. Bazen de bir olayın olumlu / olumsuz etkisinde kalırız. Kritik bir karar öncesi kararsızlığı yenmek için de bu güç devreye girer. Bir şiir yazmak için fikir aklımızda şekillenir, olgunlaşır ancak belli bir güç oluştuğunda yazmaya başlarız.

İnsanın hayatında dönüm noktası teşkil edecek hadiseler; bazen hastalık, bir yakının vefatı, üzücü veya sevindirici bir olaydan etkilenme şeklinde olabilir. Çok ciddi bir hastalığını öğrendiğinde yeni bir yol çizenler, piyangodan ikramiye kazandıktan sonra hayatında değişiklik yapanlar, evlenenler, boşananlar, sevgilisi terk edenler hep o karar anını yaşamıştır.

Yeknesak bir hayat yaşayanlar ise hayatlarında çok az değişiklik yapanlardır. Çünkü kritik noktaya hiç ulaşmazlar. Her seferinde alışıldık bir şekilde öğrenilmiş / öğretilmiş davranışlarıyla yaşar giderler. Tutucudurlar, çünkü değişim için ek güce ihtiyaç vardır. Çevresel faktörlerin çekim gücünü aşamazlar. Yadırganma, dışlanma korkusuyla yaşarlar! Bir müddet sonra da bu hallerini savunma zorunluluğu hissederler. Bu yüzden başkalarının da kendileri gibi olmasını isterler. Hatta herkesin aynı olmasını isterler ki huzur bulsunlar.

Gelişim için değişim gereklidir. Çocuk, değişe değişe gelişir, büyür. Kadın güzelleşmek için yüzüne makyaj yapar, bu da değişimdir. Fikirler de değişirken gelişir, aslında. Bu değişim devamlı fikir değiştirmek şeklinde anlaşılmamalı; büyürken değişmek, iki günü aynı olmamak gibi. Hep bir adım öne doğru olan hareketten bahsediyorum. Yani dünün çekiminden kurtulmak gerek bu gün. Bu güce ulaşmak gerek. Yoksa yerinde saymak bile zor. Çünkü uzaya fırlatılan bir füze durduğu an yer çekiminin etkisiyle geri düşmeye başlar.

Ahmet Bektaş

Kurtulma Hızı
Yer yüzünden düşey doğrultuda yukarı doğru fırlatılan bir füze düşünelim. Kütlesi
m, hızı v olan füzenin kinetik enerjisi dir. Füze yükseldikçe yerçekimi
etkisine karşı iş yapar ve dolayısıyla kinetik enerjisi azalır; potansiyel enerjisi
artar. Kinetik enerjisinin tamamı potansiyel enerjiye dönüşünce hızı sıfır olur. Daha
sonra bu füze düşmeye başlayacaktır. İşte olan potansiyel enerjisinin
bu değerine kurtulma işi adı verilir.

Peki Ay’ın yer çekimi Dünya’nın çekiminin altıda biri kadarsa kurtulma hızı da o nispette olmalıdır. Yani Ay’a ayak basan astronotlar geri dönmek için kurtulma hızına nasıl ulaştılar? Kurulu fırlatma rampaları olmadığına ve yatay kalkış ile bu hıza o zamanki teknolojiyle (şimdi mümkün sanırım) ulaşılamazken.