Selamün aleyküm sevgili Feride hanım efendi kardeşim
İyilik edeni ve iyilik edilmesine vesile olanları Allah da sever
İyilik etmek iyiliğe giden yollarda yolcu olmak cennet kapılarının miftahıdır.
Ne mutlu size ve bu güzeller güzeli şiiri yazan kaleminize.
Tebrik ediyorum asil gönlünüzü

iyiliğin incelikli dokunuşlarını bir manifesto coşkusuyla anlatıyor. 'Kalbi nasır tutmamış' insanı öven şair, merhametin küçük ama dönüştürücü gücünü 'karıncayı düşünen' hassasiyetiyle resmediyor. 'Gülüşüyle iyilik eken' ve 'suskunluğunda derin düşünceyi özümseyen' imgeleri, iyiliğin sadece eylemle değil, varlık haliyle de yayıldığını gösteriyor. En çarpıcı ifade: 'Her iz bir dünyaya açılan kapıdır' - bu dize, en küçük iyi niyetin bile evrensel etkiler yaratabileceğini vurguluyor. Şiirin sonunda 'bırak sen de o ışık ol' çağrısı, okuyucuyu eyleme davet eden güçlü bir final sunmuş bizlere. Tebrikler.

Merhaba değerli dost güzel insan Peri Feride ÖZBİLGE hanım. Bu aralar zaman fakiri değilim ve fırsatı ganimet bilerek şiirlerinize elimden geldiğince aklımın erdiğince yorum yapmaya gayret edeceğim.

Ne güzel bir şiir düşmüş EDEBİYAT DEFTERİ SAYFASINA. tam da şiir sözcüğünün, kelami kibar veya aforizmalar olarak adlandırılabilecek Mensur nazımların kimyasına uygun: yüreğe dokunan, insanın özünü yücelten, samimiyetle yazılmış ve hakikaten “iyi”liği mayalamış bir şiir. Bu şiirle hem bir değer manifestosu hem de şiir sanatının naif dokunuşlarını taşıyan bir duygu akışı sunmuşsunuz şiir severlere. Bugün farklı bir yoruma imza atmaya çalışacağım şiirinize hem "etika" tarzında hem de teknik sanatları belirterek derin bir çözümleme yapmaya çalışacağım bu tür değerlendirme ve analizlerin yazın dünyası adına bir örnek olmasını umut ediyorum.

1. Etika (ahlaki-estetik) Yorum:

Bu şiir, insanın iç dünyasına yönelen bir çağrıdır. "Ben iyilik ekeni severim" diyerek başlayan ve her kıtasında bir insani özelliğe vurgu yapan bu metin, bir nevi “erdemler listesi”dir. Şair burada modern zamanın kaybolmuş değerlerine karşı durmakta ve okuyucuya şu soruyu sormaktadır:
“Sen hangi izleri bırakıyorsun dünyada?”

Bu bakımdan şiir:

Merhameti bir erdem olarak yüceltir.

Umudu, gözyaşıyla birlikte kıymetlendirir.

Sessizliği, tevazuyu, içe dönük güzelliği över.

İyilik kavramını sadece eylem değil, bir ruh hali olarak sunar.

Şiirin içine girildiği zaman Her kıtada bir faziletin olduğunu görmek çok zor olmasa gerek. Bunun dışında genel anlamıyla şiire hakim olan duygular şöyle sıralanabilir: merhamet, umut, dikkat, tevazu, derin düşünce, sabır, paylaşma… Bunlar etik bakışın temel taşlarıdır. Şair bir öğretici değil ama hatırlatıcı bir dille konuşmuş dizelerinde.

2. Şiirde Kullanılan Edebi Sanatlar:

Aşağıda, şiirde geçen bazı belirgin edebi sanatlara yer verelim ve onları örnekleriyle açıklamaya çalışalım

Teşbih (Benzetme):
“Gözlerinde bir okyanus, kalbinde bir orman saklayanı severim”
– Göz ile okyanus, kalp ile orman arasında güzellik, derinlik ve zenginlik bağları kurulmuş.

Mecaz:
“Kalbi nasır tutmamış” – Kalbin nasır tutması mecazi bir anlatımla duyarsızlığı betimliyor.
“Kalbinin derinliklerinde kaybolmuş hayalleriyle” – Kalbin derinliği bir duygusal evren olarak mecazla veriliyor.

Telmih (Gönderme):
“Bir kelime, bir hayatı değiştirebilir.” – Bu satır, Kur’an’daki “güzel söz sadaka gibidir” anlayışını çağrıştırabilir; sözün etkisine dair kültürel bir çağrışım yapar.

İstiare (Eğretileme):
“Her adım bir iz bırakır / Ve her iz bir dünyaya açılan kapıdır.”
– İzler ve kapılar doğrudan mecazi anlamda kullanılmış.

Tenasüp (Uygunluk):
“Gülüş – çiçek – umut” arasında kurulan anlam birliği çok estetik bir bağlamda verilmiş.

Tecahül-i Arif (Bilip bilmezlikten gelme):
“Ve unutma…” ile başlayan bölümde şiir, okuyucuyu zaten bildiği bir şeye yönlendiriyor; bu da didaktik olmayan ama yön gösteren bir tavır kazandırıyor.

Aliterasyon:
Özellikle “bir bakış, bir kelime, bir el” gibi tekrarlarda ses ahengiyle anlam vurgulanmış.

3. Biçimsel Özelliklere göre bir değerlendirme yaptığımızda gördüğümüz hususlar şöyle

Serbest ölçü kullanılmış. Şiirin ölçüsü yok, ancak içsel bir ritmi var. Bu da lirizmi destekliyor.

Ahenk unsurları: Kafiye kullanılmasa da anlam ve ses tekrarlarıyla içsel bir ritim sağlanmış.

Sitematik yapı: Her kıta bir “özelliği” işler ve “... severim” diyerek şairin bakışını sabit tutar. Bu tekrar yapısı şiire kararlılık ve inşa edilmiş bir bütünlük kazandırır.

4. Şairin Edebi Sanata Vakıflığı:

Peri Feride ÖZBİLGE Hanım, şiirsel tekniği bilinçli değil, içselleştirilmiş bir biçimde kullanıyor. Şairler zaten sanatları sezgiyle yapar; teknik adlandırma edebiyat ilminin uzmanlarının işidir. Ancak bu şiir, hem anlam zenginliği hem de sanatlar açısından gayet dolu. Bu da şairin duygu dünyasında estetik bilincin ne kadar güçlü olduğunu gösteriyor.

Şiirlerin analizleri çok farklı yönlerden ele alınabilir. Bunlar konu başlıkları halinde şöyle olabilir. Çünkü her edebiyat yorumcusunun kendisine farklı bir şiir analizi anlayışı vardır.

1. Tematik analiz yani başka bir deyişle içerik odaklı yorum
2. Mantıksal bağlantılar yani başka bir deyişle rasyonalite açısından yapı
3. Sanatsal tutarlılık ve iç dinamik
4. Evrensel ahlak bağlantısı felsefesi
5. Sonuç başka bir deyişle rasyonel öz

Şimdi yukarıda sıraladığımız başlıklar halinde şiirin çeşitli yönlerden analizini yapmaya çalışalım.

1. Tematik Analiz (İçerik Odaklı Yorum)

Bu şiir iyiliği bir fikir değil, bir "hayat pratiği" olarak ele alıyor. Şair “Ben iyilik ekeni severim” diyerek bireysel tercihini beyan ediyor gibi görünse de, aslında toplumsal bir etik duruşu savunuyor. İyilik burada bir duygu değil, bir davranış disiplini. Yani “rastgele yapılan güzel şeyler” değil, sistematik bir ahlaki pozisyon.

Şair;

Kalabalıkların değil, yalnızların iç güzelliğine bakıyor.

Gücün değil, merhametin estetiğini sunuyor.

Sözün değil, düşüncenin ve sessizliğin önemini vurguluyor.
Bu da bize şiirin rasyonel bir ahlak sistemi önerdiğini gösteriyor. Yani iyiliğin mantıksal tutarlılığı üzerine inşa edilmiş bir yapı var.

2. Mantıksal Bağlantılar (Rasyonalite Açısından Yapı)

Şiir, her kıtasında bir nedensellik zinciri kuruyor:

“Çünkü her adım bir iz bırakır,
Ve her iz bir dünyaya açılan kapıdır.”

Burada neden-sonuç ilişkisiyle bir ahlak zemini oluşturuluyor. Şairin bakış açısı sezgisel değil yalnızca; aynı zamanda nedenli ve ölçülüdür. Bu ise rasyonaliteye kapı açar.

Yine:

“Bir kelime, bir hayatı değiştirebilir.”

“Her küçük iyilik, devasa bir dalga yaratabilir.”

Bu ifadeler, etki-tepki yasasını şiirsel bir düzlemde ifade eder. Yani şiir hem duygusal hem de mantıksal temellere dayanır.i

3. Sanatsal Tutarlılık ve İç Dinamik

Şair burada, iç sesiyle dış dünyaya karşı tutarlıdır. Gönül ne diyorsa kalem onu yazmış ama bunu tutarlı bir ahenkle yapmış. Bu da şiirin iç mantığını güçlendiriyor.

Ayrıca tekrar eden yapılar (örneğin: “...severim”) şiirde bir argüman dizgesi gibi kullanılmış. Her tekrar, bir yargıyı pekiştiriyor. Bu teknik, şiiri bir hitabet formuna yaklaştırır. Şiirin rasyonel omurgasını oluşturan şey de budur: anlamın kendi içinde gelişerek ilerlemesi.

4. Evrensel Ahlak Felsefesi Bağlantısı

Bu şiir bir bakıma Kant’ın “ahlak yasası”nı hatırlatıyor. Sanki şair şunu soruyor:
“Senin davranışların, tüm insanlığa kural olacak kadar evrensel mi?”
Ve devamında öneriyor:
“Bir gülüş bile evrensel bir iyiliğin tohumu olabilir.”

Burada "iyilik" kavramı hem sezgisel (vicdanî) hem de aklî bir değer olarak verilmiş. Bu da şiiri hem duygusal hem de entelektüel düzeyde güçlü kılıyor.

Sonuç (Rasyonel Öz)

“Ben iyilik ekeni severim” cümlesi, aslında bir hayat felsefesidir.
Bu felsefe;

Gözle görülen değil, hissedilen değerlere dayanır.

Kısa vadeli değil, uzun vadeli izler bırakmayı amaçlar.

Rastlantısal değil, bilinçli bir varoluşu önerir.

Şair burada ne duygusal bir çağlayana kapılmış ne de soğuk bir mantığa hapsolmuş.

Duyguyu akılla, aklı sezgiyle mayalamış.

Bu yüzden bu şiir, “rasyonel bir erdem şiiri”dir.
Ve evet… okumak onursa, yazanı tanımak daha büyük bir şereftir.

Bu şerefe nail olduğum için gerçekten bahtiyarım.

Saygılarımla
Celil ÇINKIR
DELİBAL