Şiir ve yorum : MEHMET NALBANT

BİR GARİP AĞA

HİKÂYESİ :

Dostlarım bana ağa derler, bu şiiri de acizane kendim için yazdım. şiirin sonundaki üç noktanın açılımı: ağa hangi minval üzre göçüp giderse, geride kalan dostları şiiri okuduklarında; o üç noktanın yerine onu okusunlar istedim. Cenab ı Allah o üç noktayı herkese güzel yazdırmayı nasip etsin.
*

Bir garip ağaydı şu bizim memed ağa,
Hoş ağa demeye de bin şahit lazımdı ya,
Ben olursam gönüllerin ağası olurum derdi hep,
Oldu da.
İnsan insan gibi yaşamalı adam gibi sevmeli,
Ve de huzur içinde ölmeli derdi bu dünyada.

Kendine göre bir işi bir düzeni vardı ağanın,
Dünya malına fazla temah etmezdi.
Etmezdi;
yoksa dostlarına kalan zaman yetmezdi.

Hassas duygusal ve de ince ruhlu bir adamdı,
kazara bir dostunu kıracak olsa kahrolur;
günlerce uyuyamazdı.
Kibardı,
Böylesine kibar bir ağa kolay kolay bulunmazdı.
Televizyon izlerken bile; sunucunun cümlesi bitmeden,
zapping bile yapmazdı.
işte böylesine garip bir ağaydı memed ağa.

Ama sonunda;
Kendi payına düşeni yaptı bu dünyada.
Adam gibi yaşadı adam gibi sevdi..!
ve de; nokta, nokta, nokta.
üç nokta yan yana…

Mehmet Nalbant

🐞🍎🍀🌿🥀🦋🍁🌷🌼🪴🌾

Bu şiir Edebiyat Defteri sitesinde ömrü vefâ ettiğince şiir paylaşıp vefât eden tüm şair dostlarımızın anısına ithâfen yazılmıştır.
Hepsine Cenâb-ı Hak’tan rahmet diliyorum, mekânları cennet olsun inşallah.

DUYAN VAR MIDIR 💐(Dostlar anısına)

Gerçekle yüzleşip durur şairler
Yazdığı şiiri sayan var mıdır?
Her konuda yazar nice şiirler
Gün gelir göç eder; duyan var mıdır?

Her insan gibidir sayılı günü
Yarını yazarken unutmaz dünü
Hatırlanmak ister düşünmez ünü
Yalancı dünyaya doyan var mıdır?

Ne paraya bakar ne de altına
Her zaman güvenir açık alnına
O nazik elini taşın altına
Vicdana gelip de koyan var mıdır?

Kendi dertlerini kenara atıp
Toplumun derdini derdine katıp
Hatırlanmak için bir dilek tutup
Bir yıldız misali kayan var mıdır?

Vatan, millet, bayrak aşkıyla yazar
Sinsice oynanan oyunu bozar
Zâlime herkesten önce o kızar
Yüreğine sağlık diyen var mıdır?

Kimseye yaranmak amacı değil
O asla bir reklam aracı değil
Türkmenoğlu der ki; umacı değil
Emeğine saygı duyan var mıdır?

Türkmenoğlu (Şükrü Atay)

DOST YÜREĞİNDEN SÜZÜLENLER
(Sonsuz teşekkürlerimle)

Türkmenoğlu adı soyadı şanı
döker dertli dertli deftere anı
dostunu düşmanı yazarak tanı
taş taş üstüne ah... koyan var mıdır
_______ Müslüm BAYRAM

Ne dünya malıdır, ne de sâfâdır
Şairin muradı bir tek vefadır
İnsanlığın derdi ona cefadır
Onun acısını duyan var mıdır?
_______ Nuriye Akyol (Hicranî)

Saygındır kalemi, beli bükülmez,
Yanlışa doğrudur, diye eğilmez,
Eyyamcı değildir, sözü silinmez,
Kadir,kıymetini bilen var mıdır ?
_______Tuğal KÖSEMEN

Kimler geldi geçti, var mı yalanı?
Dünya dünya desen, var mı kalanı?
Ecel kapımızda var mı bileni
Hak dili söylemiş, uyan var mıdır?
_______ Ahmet KARA

Halkın dertlerini getirir dile
Onun amacı ne kimler ne bile
Hep insanlık için çektiği çile
Bunu fark edip de bilen var mıdır
_______ İlyas ATEŞ

Şairin notunu yazacak tarih
Gizli açık mısralarda bu sarih
Her zaman bulunur anlamaz güruh
Beş kuruş nakite kıyan var mıdır!
_______ Murat Kahraman (MURÂDÎ)

Korkmadan şiirler yazalım derken
Zalimin planını bozalım derken
Barışı bozana kızalım derken
Verdiği sözlerden cayan var mıdır?
________ Ömürlü Aksoy

Normal insan sessiz göçerek gider
Ahlarla, vahlarla ömürler biter
Şairler yürekte acılar besler
Bilerek şaire kıyan varmıdır
________ Kardelen Çiçeği 🌸

Paylaş:

69 Beğeni

+61 kişi

(c) Bu şiirin her türlü telif hakkı şairin kendisine ve/veya temsilcilerine aittir. Şiirlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur.

Şairin Önceki Şiiri Şairin Sonraki Şiiri

Şiiri Değerlendirin

Topluluk Puanları (58)

5.0

100% (58)

Duyan var mıdır💐(dostlar anısına) Şiirine Yorum Yap

Okuduğunuz Duyan var mıdır💐(dostlar anısına) şiir ile ilgili düşüncelerinizi diğer okuyucular ile paylaşmak ister misiniz?

DUYAN VAR MIDIR💐(Dostlar anısına) şiirine yorum yapabilmek için üye olmalısınız.

Üyelik Girişi Yap Üye Ol

Yorumlar

Mecit Aktürk, @mecitakturk

30.11.2023 22:00:31

5 puan verdi

Öncelikle vefalı yüreğiniz için sonsuz teşekkürler Şükrü Hocam.

Bundan ötesini kalem söylesin;

CEMRESİZ BAHAR

Bin hıçkırık âh çeker bir avuç mendilimde
Sebeb-i zâr aşikâr, gözüme yaş kâr bugün
Suale arz-ı hâle heceler kan dilimde
Bildik cevabı tekrar gerçeği inkâr bugün.

Sinden akseden nidâ, vakt-i veda îmasız
Bir misafir-i güzin gelir gider simasız...
Gönlüme köz taşıyan takvimler acımasız
Ukbadan esen rüzgâr sîneme hünkâr bugün

Bahtına keder ise Levh-i Mahfuz'a yazan
Başına gam üşüşür, yaz günü üşür ozan...
Dindi o davûdi ses; mevsime vakt-i hazan
Esen bora, yağan kar; sert fırtına var bugün

Kandan gözyaşı düştü muhabbet çıramıza
Turabın tozu girdi dostumla aramıza
Sabır merhemi sürsün tabipler yaramıza
Bahçevan göçmüş zağar; gülzâr tarumar bugün

Hasret heyula gibi; ruhuma çile efe
Hüzün ağır mı ağır; gönül sırtıma küfe
Arifin azmi gerek hislerimi tarife
Kalemler gamsıza yâr, gamlıya ağyâr bugün

Hicran denen illete naçar kalınca deva
Tebessüm çehreye zûl, çeşm-i giryân bedava
İncitmemek sanatsa, öksüz kaldı bu dâvâ
Nazarına ufku dar, şemse şua ar bugün

Gâh şelale gibiydi; farklı kırk ark'a akan
Kâh görkemli bir çınar; şükürle göğe bakan
Daha dün gönüllerde derin izler bırakan
Sessiz, ç/ağlayan pınar; yan yatmış çınar bugün

Söz vermişti Rabbine; bozulmadı o ahit
"Kulluğum İftiharım" eseri buna şahit
Lokmasını bölüştüm; bu şeref bana ait
Yürekti bir dağ kadar; yüreğim naçar bugün

Ey fersiz kalemime yön gösteren yıldızım!
Sen gittin, soldu rengi; kesildi "hece" hızım
Her soluğum ızdırap, bin hıçkırık her sızım
Efkâr alev kusan nâr; tarifsiz bu hâr bugün

Sarsıldı salân ile sılan, köyün, bucağın
Yarım kaldı hesabın; "hayattan alacağın"
Üfledikçe közüne gam tütüyor ocağın
Özlem ölüme kenar, yakıcı buhar bugün

Ey gönüller Ağası; yâdı sebeb-i âhım!
Garip kaldı ebedî edebî güzergâhım
Bir teselli uğruna çırpınsa da sabahım
Güneş doğmuyor zinhar; "Cemresiz Bahar" bugün

Mecit Aktürk

UNUTAMAM... UNUTMAM.

Dost dediğin bedende el gibidir
Beş parmağın beşini de bir tutmam
Vefâ, özde, imtihana tâbidir
Dostum beni unutsa da unutmam!

***

Dostum vardı; candan öte, dürüst, mert
Sevgisini gösterirken pek cömert
Ansızın bir hazân esti hayli sert
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Riyâ yoktu, gül kokardı özünde
Vatan aşkı sönmez ferdi gözünde
Bezm’ Elest’e sadık kaldı sözünde
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Ruhu zinde, gözüpekti, dâim dik
Bir tek Rahman ve Rahim’e baş eğik
Hatırımda her dem nâzik ve müşfik
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

"Allah aşkı kor ateştir, olmaz kül"
Böyle derdi, hep ederdi tevekkül
Onda esir, bîçâreydi her müşkül
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Dem aldıkça yüreğinde elemi
Feryâd eder, ağlatırdı kalemi
Mazlum görse yıkıyordu âlemi
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

"Vatan" dedi, ne dert yandı, ne bıktı
Bayrağına, davasına sadıktı
Dizlerinin bahtına hep sarp çıktı
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Sinesinde "KIZIL ELMA" ülküsü
Dile gelir coştururdu türküsü
Ecel geldi, bitti hayat/ öyküsü
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Gözlerimde iz yapınca acı su
Fedâ ettim duygulara tüm usu
Dağıtmak zor hüzne esir bu pusu
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Zannetme ki benden ayrı, ıraktın
Yorgun Şair, gönlümde iz bıraktın!
Yaslı bir dost, yanan geniz bıraktın
Unutmadım...Unutamam...Unutmam!

Mecit AKTÜRK

Mekânları cennet olsun.
Rabbim rahmetiyle yarlığasın.

Selam ve dua ile...😢

1Hiçbir şey, @1hi-birc-ey

29.11.2023 01:22:25

5 puan verdi

Üstadların mekanı cennet olsun inşallah...
Sizin de vefalı yüreğinize kaleminize sağlık. Dua ile...

direniş, @direnis

28.11.2023 12:43:18

Allah rahmet eylesin değerli şairlerimize. Mekanları cennet olsun inşallah.
Vefalı yüreğinize selam olsun üstadım

Kardelen çiçeği, @kardelenc-i-e-i

26.11.2023 02:17:16

5 puan verdi

Normal insan sessiz göçerek gider
Ahlarla, vahlarla ömürler biter
Şairler yürekte acılar besler
Bilerek şaire kıyan varmıdır

Çok manidardı hocam.Duyarlı yürek sesinize gönül dolusu tebrikler.
Sonsuz saygılar...

Kardelen çiçeği tarafından 11/26/2023 4:16:29 AM zamanında düzenlenmiştir.

Mehmet Küçükosmanoğlu, @mehmetkucukosmanoglu

25.11.2023 20:34:39

5 puan verdi

Şairlerin kıymeti öldükten sonra biliniyor mükemmel bir şiir gönlüne yüreğine sağlık Allah razı olsun hocam

Kul Seyyah, @kul-seyyah

24.11.2023 18:44:27

5 puan verdi

Şiir yazmak bir yetenek ve aynı zamanda duygusallıktır. Duygusal olmayan insanlar şiir yazamaz. Yüreğinize gönlünüze ve emeğinize sağlık üstadım.
Tebrik ediyorum ve kutluyorum sizi. Selam ve saygılarımla esen kalın.

SADIK YILMAZ, @sadikyilmaz

24.11.2023 14:53:31

Emek verenlerin değeri maalesef bilinmez
her gün bir değerimizi kaybediyoruz
çok güzel ve anlamlı bir şiir okudum yürekten tebriklerimle

ŞÜKRÜ ATAY, @sukruatay

24.11.2023 02:15:16

5 puan verdi

Değerli yorumları için tüm şair dostlarıma sonsuz teşekkürlerimi iletiyorum.
Sayfama değer kattığınız için sağolun varolun.
Edebiyat Defteri sitesinde ömrü vefâ ettiğince şiir paylaşıp vefât eden tüm şair dostlarımıza Cenâb-ı Hak’tan rahmet diliyorum, mekânları cennet olsun inşallah.
En içten selam ve saygılarımla.
Esenlikler diliyorum.

Oğuzhan KÜLTE, @oguzhankulte

23.11.2023 15:49:51

5 puan verdi

Geride güzel izler, sözler, eserler bırakanlara selâm olsun, dedirten vefa zengini dizlerdi. Yürek sesiniz daim olsun dilerim. Saygı ve selamlarımla.

Dilek pınarı , @dilekpinari

23.11.2023 15:08:09

5 puan verdi

Allah rahmet eylesin
Gideceğiz bir gün hepimiz
Kimi duyulur kimi duyulmaz
Iz bırakır eserleri ile anılırlar böyle

Emeğinize yüreğinize sağlık hocam
Sonsuz selam ve saygı ile
Esenlikler dilerim...

Midayet Kara, @midayetkara

22.11.2023 14:40:05

5 puan verdi

Değerli şair dostum her zaman ki gibi yürek sesiniz mısralara yansımış anlam ve kurgusuyla okunası güzel bir eser ortaya çıkmış sayfanızda her zamanki gibi güzel eserler okumak dileğiyle kalemin daim ilhamın bol olsun selam saygı ve sevgilerimle kalın sağlıcakla

Ömürlü Aksoy, @omurlu-aksoy

21.11.2023 23:11:19

5 puan verdi

Korkmadan şiirler yazalım derken
Zalimin planını bozalım derken
Barışı bozana kızalım derken
Verdiği sözlerden cayan var mıdır?
Ömürlü Aksoy
Bu kusursuz hece şiiriniz genç şairlere örnek olacak güzellikte... Keyifle okudum üsdadım.
En kalbi duygularımla kutluyorum.
Selamlar, saygılar, esenlikler diliyorum.

Nuray Öztürk, @nurayozturk

21.11.2023 23:10:56

5 puan verdi

Yüreğinize emeğinize sağlık hocam harika dizeler okudum kalemin kavi ilhamın bol olsun

Alptekin Yazar, @alptekin-yazar

21.11.2023 22:10:34

5 puan verdi

Anlam dolu ve anlatımı mükemmel bir hece şiiri okudum, Hakkın rahmetine kavuşan tüm merhum ve merhume şairlerimizin mekânı cennet olsun, bu güzel şiiri ve değerli şairimi yürekten kutluyorum, en içten selam ve saygılarla.

Nurettin GÜLBEY, @nurettingulbey

21.11.2023 11:37:36

Tebrikler Saygıdeğer Üstadım...Anlamlı ve güzel bir şiir,kutlarım...Selam ve saygılarımla...

Murat Kahraman Murâdî, @murat-kahraman-mur-d

21.11.2023 07:45:18

5 puan verdi

Çok güzel bir vefâ örneği sunmuşsunuz Üstadım, ilhamınız ziyâde olsun.. yüreğine, kalemine sağlık.
Saygılar sunarım.

Şairin notunu yazacak tarih
Gizli açık mısralarda bu sarih
Her zaman bulunur anlamaz güruh
Beş kuruş nakite kıyan var mıdır!

Murat Kahraman Murâdî

Mahmut Cantekin, @mahmutcantekin

21.11.2023 00:17:47

5 puan verdi

Çok güzel.
Yüreğine sağlık.
Daha güzel ve kalıcı şiirler dileğimle,
Selamlar sevgiler..

Ahmet Coşkun 1, @ahmetcoskun1

20.11.2023 22:30:54

5 puan verdi

Duyarlı vefalı dost yürek
kalemin daim olsun
kutluyorum,,,

İlyas Ateş, @ilyas-ates

20.11.2023 21:58:07

5 puan verdi

Halkın dertlerini getirir dile
Onun amacı ne kimler ne bile
Hep insanlık için çektiği çile
Bunu fark edipte bilen var mıdır

Duyarlı kaleminize ve yürek sesinize sağlık hocam
Anlamlı bir şiir okudum aramızdan ayrılan şairlerimize
Allah rahmet eylesin mekanları cennet olsun gönülden
Tebrik ederim saygılarımla selamlarımı sunarım

cinitas, @cinitas

20.11.2023 21:28:05

5 puan verdi

Vefalı yüreğiniz ve kaleminiz daim olsun üstadım kutladım emeğinizi saygıyla

ismail karaosmanoğlu, @ismailkaraosmanoglu

20.11.2023 21:15:22

5 puan verdi

Kanaviçe tadında o ilmek ilmek işlediğiniz şiiriniz harika tüm şiirleriniz gibi kutluyorum seni şairim kalemine yüreğine sağlık kal sağlıcakla selamlar saygılar sunuyorum efendim nice şiirlere

SELAMET99, @selamet99

20.11.2023 20:29:33

5 puan verdi

Allah sizlerden razı olsun üstadım vefa dolu yüreğiniz kaleminiz susmasın isterdikki sitede yer verilsin vefat eden sairlerimize Allah rahmet eylesin mekanı cennet olsun emeğinize yüreğinize sağlık üstadım Saygı ve selamlarımla

Fatih5323, @fatih5323

20.11.2023 20:27:34

5 puan verdi

Emeğinize sağlık kıymetli hocam, var olun beğeniyle okudum. Selam ve saygılarımla.

Ahmet KARA, @ahmet-kara2

20.11.2023 20:06:20

5 puan verdi

Kimler geldi geçti, var mı yalanı?
Dünya dünya desen, var mı kalanı?
Ecel kapımızda var mı bileni
Hak dili söylemiş, uyan var mıdır?

Allah hepsine gani gani rahmet etsin. Demek Mehmetali IŞIK ta Allah'ın rahmetine kavuşmuş. Ali gönlünüze bin saygımla vefakar yüreğiniz var olsun aziz Hocam.

Sağlık ve esenlik dileklerimle hayırlı akşamlar dilerim.

sair osman dastan, @sairosmandastan

20.11.2023 19:36:49

5 puan verdi

Yüreğinize emeğinize ellerinize sağlık efendim sözlerini beğeni ile okudum esenlikler dilerim

TUĞAL KÖSEMEN, @tugalkosemen

20.11.2023 17:59:15

5 puan verdi

Saygındır kalemi,beli bükülmez,
Yanlışa doğrudur,diye eğilmez,
Eyyamcı değildir,sözü silinmez,
Kadir,kıymetini bilen var mıdır ?
......Tuğal KÖSEMEN

Saygıdeğer gönül dostu Şükrü bey,kadirşinas veyalı yüreğiniz yine güzel bir şiire vesile olmuş.Bende izninizle bir dörtlük ile size eşlik etmek isterim.
Kutlarım vefalı dost yüreğinizi,selam ve saygıyla esenlik dilerim.

İsmet Bozkurt DilsizKalem, @smetcbozkurtcdilsizckalem

20.11.2023 16:31:48

5 puan verdi

Yüreğine gönlüne sağlık olsun değerli hocam
Hüzün kapladı içimi
Huzurlu günler diliyorum

sevim güler , @sevimguler

20.11.2023 15:58:20

5 puan verdi

Allah'tan rahmet diliyorum mekanları cennet olsun inşallah duyarlı yüreğinize sağlık değerli hocam çok güzeldi şiiriniz ömrünüze bin bereket kaleminiz daim olsun saygılar sunuyorum

Müjgan Akyüz, @mujganakyuz

20.11.2023 14:27:59

5 puan verdi

Bir hoş seda bırakıp gittiler diyecekler birkaç gün. Sonra yavaş yavaş unutulacağız. Ama bunu bilerek paylaşıyoruz zaten.

Bir paye veya ödül beklentisi yok içimizde, önemli olan günlük düşünce ve duygularımızı paylaşmak.
Selam ile

Afet İnce Kırat, @afet-ince-kirat

20.11.2023 13:30:09

5 puan verdi

Şahsen de tanıdığım değerli saygılı bir arkadaştı, o melun hastalıktan çok çekti ruhu şad mekanı cennet olsun. Vefa dolu yüreğinize teşekkürler.

Etkili Yorum

Nûriye Hsbk Akyl, @nriyehsbkakyl

20.11.2023 13:07:42

5 puan verdi

Gönlünüze sağlık üstadım.
Vefalı yüreğiniz var olsun.
Teşekkürler, selâm ve saygılar efendim.

Ne dünya malıdır, nede sâfâdır
Şaiirin muradı bir tek vefadır
İnsanlığın derdi ona cefadır
Onun acısını duyan var mıdır.?
.....Nuriye Akyol....

Dosteli_, @dosteli

20.11.2023 11:31:16

5 puan verdi

İnsan beşer. Konan göçüyor. Bundan kaçış yok elbette. Vefalı olmak gerek vefayı bilmek gerek şiir o güzel değerlere vefa çığlığı gibiydi. Çok güzeldi şair dost

halilşakir, @halilsakir

20.11.2023 09:51:54

5 puan verdi

bu sahada duyarlı yürekler marifetiyle
duymayan kalmıyor, nice insanlarımız var
Yunus gibi;
"bir garip ölmüş diyeler
üç günden sonra duyalar
soğuk su ile yuyalar
şöyle garip bencileyin..."
diyerek esamisi kalmayanlarda az değil.
Allah cümlesine rahmetini bol eylesin.
Sırat'ı uçup geçenlerden eylesin...
duyarlı yüreğinizi yürekten kutluyorum...

Emin barut, @eminbarut

20.11.2023 09:24:45

5 puan verdi

Yüreğine emeğine sağlık hocam canı gönülden kutluyorum muhteşem ötesi harika bir eser okudum kaleminden kalemin kavi ilhamı bol olsun sevgilerimle selamlar hayırlı akşamlar diliyorum dua ile inşallah Allah'a emanet olun

sedat hünker, @sedathunker

20.11.2023 08:47:51

5 puan verdi

Çok güzel şiir sevgiler saygılar selamlar sağlıcakla kal Allah'ın selameti üstüne olsun

Etkili Yorum

Hayrullah , @hayrullah1

20.11.2023 08:38:16

5 puan verdi

Tebrikler hocam yüreğiniz dert görmesin kaleminiz daim olsun vefa dolu bir yürek sesi sessize aramızdan ayrılan tüm geçmiş şair dostlarımıza Allah rahmet eylesin mekanları cennet olsun edebiyat sitesi umarım bu sesi duyar Mehmet Ali üstadın ardından arkadaşlar tarafından çok güzel şiirler yazıldı hepsinden Allah razı olsun böyle bir üstadın ardından şiirlerden biri olsun güne gelmeliydi dilerim bu şiiri duyarlar nice şiirlere inşallah
Günümün şiiridir
Sonsuz saygılarımla

Kızılelmalım, @kizilelmalim

20.11.2023 08:35:15

5 puan verdi

Her zaman ki gibi harika duygularla zengin kelime hazinesi ile yazmış olduğunuz gönül sesinizi beğeniyle okudum; Gönlünüze gelen ilhamınız sel olsun taşsın, yazan kaleminiz daim, yüreğiniz dert görmesin, Allah'a emanet olun...

Oktay İlcek, @oktayc-lcek

20.11.2023 08:05:45

5 puan verdi

Vefa dolu duygularla yazdığınız şiiriniz için tebrik ederim
Yüreğinize emeğinize sağlık
Nice kalıcı şiirler diliyorum

Saygı ve Selamlarımla

Afet i azam, @afet-i-azam

20.11.2023 06:02:48

5 puan verdi

Edebiyat defterinde takip ettigimiz ve bir süre sonra paylaşımlarını sessizce kesen kıymetli şair dostlar var. Onlara ne oldu duyan var mıdır?. Belki sadece sayfadan ayriliyorlardir . Aklıma ilk gelen Eser Akpınar hanım . Sağ ve afiyette olmaları dilegiyle hissettiren, düşündüren kaleminize sağlık. Gidenlere sonsuz rahmetler olsun.

Afet i azam tarafından 11/20/2023 6:45:56 AM zamanında düzenlenmiştir.