Manilerimiz hakkında
Biraz bilgi aktarmak isterim.

Türk Halk Kültüründe Mani Söyleme Geleneği,
Manilerin İletişim Boyutu ve İşlevselliği”
Prof. Dr. Erman ARTUN
Mani anonim halk şiirinin en küçük nazım biçimidir. Anadolu ve Anadolu dışında çok geniş
bir Türklük coğrafyasına yayılmıştır. Mani söyleme, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek
biçimlenmiş, belirli kuralları olan, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmış bir gelenektir.
Manilerde Anadolu insanının düşünce yapısını, beğenisini, dertlerini, kıskançlıklarını, özlemlerini,
sevgilerini vb. ortak kültürün sergilenişini görürüz.
Kendine özgü bir gelenek içinde söylenen maniler bir ucuyla geçmişe, bir ucuyla günümüze
uzanır. Diğer halk kültürü ürünleri gibi toplumu ayakta tutan dinamikleri belirlemekte önemli bir rolü
olan manilerde, Anadolu insanının dünyaya bakışının yanı sıra estetik modelleri de temsil edilir.
Mani genellikle yedi heceden oluşan dört dizelik bir türdür. Bir tek dörtlük içinde bir anlam
bütünlüğü gösterir. Genellikle anlamın ağırlığı üçüncü ve dördüncü dizelerdedir. Manilerde anlamın
dört dizeye yayılması ve ilk iki dizede çizilen tablo maniyi estetik bir yapıya kavuşturur. İlk iki dize
maninin dış dünyayla bağıdır. Üçüncü ve dördüncü dizede duygu ve düşünce ortaya konur. Manilerin
doğaçlama söylenmesi maniyi iki bölüme ayırır. Birinci bölüm genellikle hazırlıktır ve maniciye
kafiye, söz için zaman kazandırır. Manici için birinci bölüm çağrışım, duygu ve düşünce için hareket
noktasıdır (Boratav ,1978:185-197).
Maniler İslamiyet öncesinden günümüze kadar yaşamını sürdürmüştür. Maniler Türk toplum
hayatının ifadesi, millî bilinç ve duygu beraberliğinin bir göstergesidir. Maniler, halk ruhunun
yansıtıcısıdır. Anonim mani dörtlüklerinde Türk toplum yapısına ve düşüncesine ait izleri duygulu,
içten bir anlatımla buluruz. Ayrıca yöresel gelenek ve göreneklerin izlerini manilerde görebiliriz.
Maniciler, maninin kafiye ve redif bölümüne ayak adını verirler. Maniciden ayak bulması,
ayağı ayağına denk getirmesi beklenir. Maniler; “manici, mani yakıcı, mani düzücü, mani atıcı “adı
verilen kişiler tarafından doğmaca olarak özel bir ezgiyle söylenir (Dizdaroğlu,1969:67). Bunun
yanında maniler âşıklar tarafından özel makamlarla da söylenir (Elçin,1981:278). Karşılıklı söylenen
manilerde dilek, duygu ve düşünceler açıklanır. İlk iki dize soru cevap olarak düzenlenir. Maniler,
çeşitlerine göre “akışta, ala gözlüm - kömür gözlüm, bayatı, berete döndürme, dörtleme, peşrevi”
adlarını da alırlar. Bazen basılmış halk hikayelerinin arasında da manilere rastlanır (Boratav,1988:45).
Manilerin başlıca teması sevgidir. Maniler sevgi ekseni etrafında döner (Dizdaroğlu,1969:66).
Maninin yapısı gereği, toplumsal olaylara değinilmez. Bunlar, sevgi ile ilişkileri ölçüsünde maninin
yapısında yer alır (Başgöz,1986:225-241; Kocatürk,1939:5).
Mani Söyleme Geleneği
Çağlar boyu yaygın bir biçimde süren mani söyleme geleneği son yıllarda eskiye oranla
önemini kaybedip azalmağa başlamıştır. Kızlar, kadınlar ve erkekler ekin ekerken, davar güderken,
hasat kaldırırken, bayramlarda, şenliklerde, evlenme törenlerinde, kına gecelerinde, gelin hamamında,
düğün bayrağı dikildiğinde, gelinin başında, kazma kazarken, imeceyle iş tutarken, sünnet
törenlerinde, hıdrellez, nevruz, saya gezme, çömçe gelin törenlerinde, halay çekilirken, pamuk
tarlalarında, çeşitli toplantılarda vb. çalıp oynayarak mani söylerler.
Eski şehir yaşantısında ramazan bekçi ve davulcularının söylediği manilerin ayrı bir yeri
vardı. Mahalleli, âşıklar, çocuklar davulcuyla kapı kapı gezerek onun kendine özgü, saba, dügâh
makamlarında okudukları manileri dinlerlerdi (Yücel,1973: T.F.A.,C.15,:6778; Ülkütaşır,1969, T.F.A,
C.12: 5471). Sahurda, kandilde ve bayramda gezen davulculara paranın yanı sıra keten ve yazma
mendil, gömleklik, yünlü ve pamuklu kumaş vb. verilirdi (Bayrı,1969,T.F.A.,C.12,:5471). Eski devir
ramazanlarında “Helasacılar” vardı. Bunlar birinin boynuna ufak bir davul takarak diğerinin eline cam
veya muşamba fener vererek gezerlerdi. Arkalarında çocuklar olurdu. Helasacılar mahalleleri dolaşır,
her evin önünde durarak maniler söylerlerdi. Her maninin sonunda “Helesa, yelesa” diye bağrışırlardı.

Bilğiler Alıntıdır
Saygılarımla

_ Manilerimiz Ramazan ’MANİ’leri (Kaybolan Değerlerimiz) -1 _

Davulcu da mani yok
Şunu ver gözüne sok
O vurunca tokmağı
Sanki beynimde bin ok

1
Senede bir kez gelir
On gün önceden gelir
Yüz yıl gören insanın
Keyfi yerine gelir

2
Ramazanın güllacı
Kâbe de olur hacı
Güzel yemekler bişir
Davet et bizi bacı

3
Sahurda bereket var
Mutfakta hareket var
Şu komşum ne pişirir
Bizim evde börek var

4
Uykusu ağır dalar
Davulcu davul çalar
Manisiz geçme burdan
Oku güzel parçalar

5
Şeytan secdeye durdu
Açlık başıma vurdu
Cenneti düşte gördüm
Peygamberlerin Yurdu

6
Doğru ol hakca eşit
Manim çok çeşit çeşit
Dünya öyle bir han ki
Cennet var binbir çeşit

7
Şer bizden uzak ola
Sahurumuz hayr dola
Ben kendimi bilirim
Sende gir doğru yola

8
İftara fakir çağır
Gösteriş olmaz bağır
Kim ne derse ne desin
Taş taş yerinde ağır

9
Kısıldı kaşık sesi
Duyuldu ezan sesi
Tavuklarım kim çaldı
Gelmiyor Horoz sesi

10
Besmele dilimizde
Bereket evimizde
Ramazan da oruç tut
Nefsi güzel temizle

11
Sen ol doğrudan yana
İkram olur dünyana
Ramazan da oruç tut
Pak gidersin imanla

12
İftar zamanı gelsin
Nefsim sen bana elsin
Tahınlı pide miz çıkmış
Konya dan bize gelsin

13
Ay hilale büründü
Yıldızlar geç göründü
Bana yangın çok amma
Beni seven gülüm dü

14
Irmaklar akar gider
Günler geçer ay biter
Nefsine uyma sakın
Cennetin yıkar gider

15
Fitre ver zekatın ver
Malını mülkünü ser
Bu dünya bizim değil
Kalbini ALLAH’a ver

16
Ramazanın güllacı
Mekke de dolu hacı
Benim bir yarim var ki
Gönlümün o ilacı

17
Asmalarda üzüm var
Güzel sende gözüm var
Bal dilini yerdim ya;
Orucumu bozar yar

18
Asmalar asmalandı
Yürekler hastalandı
İyiki Ramazan var;
Kötülük postalandı

19
Yaralar bu dert beni
Özledim gülüm seni
Çiçekli bir don aldım
Bayramlarda giy yeni

20
Oruç tutmaz kaygısız
Hem yer içer saygısız
Görünüş müslim amma
Hiçte durmaz çalgısız

21
Ömür dediğin biter
Durmaz elden tiz yiter
Çok güzelim deme ha
Bir sivilce kız yeter

22
Kul güzelin arlısı
Rabbi bilen karlısı
Dünya güzel amma;
İnsana o tarlası

23
Ölüm var diriliş var
Bu gidiş ateşli har
Birgün ecel gelince;
Mahşer günü hesap var

24
Aklı başında olan
Kalbi İmanla dolan
Kişi bilmezse kendin;
Gül gibi geçip solan

25
Hâk’kın önünde eğil
Aklın başında değil
Bilki;kişi azmış sa
Allah yolunda değil

26
Kâbe örtüsü siyah
Kefenin bezi beyaz
İmanı kalp ten yaşa
Kabir de üşür ayaz

26
Dağlar da açar çiçek
Üstüne konar böcek
Çok bekletme nazlı yar
Hemen yaylaya göçek

27
Hu uyanın komşular
Akmıyor bizim sular
Bu nasıl belediye
Nere gitti bu sular

28
Aç bohçanı bir görem
Bülbül Aşk’ta güle dem
Kız ben sana ne dedim
Bakışların deli kem

29
Zekât ve fitre bilmez
Fakire yüzün gülmez
Oruç yok madem sende
Mevlam günah’ın silmez

30
Davulcu mani söyle
Bahşiş yok beleş öyle
Geçeyi berbat ettin
Olurmu canım böyle

31
Fitre ve zekâtın ver
Cennet köşkü sana yer
Sofrandan fakir yoksa
Kandırma kendini şer

32
Tatlıların baş tacı
Ramazanın güllacı
Hanım yemek pişirmiş
Ama turşumuz acı

33
Onbir ayın sultanı
Bereketli her yanı
Nimetleri sayısız
Şükret Rabbini tanı

34
25 / 05 / 2018
Maniler;Resul Civcik - Ayrancı Karaman