Xısor Aşireti – Varlığın Sınırlarında Bir Ses
Anadolu coğrafyası, yalnızca jeopolitik bir köprü değil, aynı zamanda tarih boyunca pek çok inancın, dilin ve kimliğin iç içe geçtiği, çatıştığı ve hayatta kaldığı devasa bir kültür laboratuvarıdır. Bu derin ve katmanlı yapının en dirençli, ancak akademik ve resmî anlatılarda en az temsil edilen katmanlarından biri, Alevi Kürt aşiretleridir. Bu kitap, işte bu benzersiz kesişim kümesinin kalbinde yer alan, Adıyaman’ın dağlık bölgelerine kök salmış Xısor Aşireti’nin kapsamlı bir portresini sunmayı amaçlamaktadır.
Kızılbaşlığın Kalkanı: Kimliğin Üç Katmanı
Xısor Aşireti’ni özel kılan, üç temel kimliğin ayrılmaz bir şekilde birleşmesidir:
Dil: Yaşayan kültürün taşıyıcısı olan Kürtçe Kurmancî dili.
İnanç: Türkiye Aleviliğinin kadim Pîr ocaklarından biri olan Ağuîçen Ocağı’na mensup Kızılbaş Alevilik.
Tarih: 16. yüzyıldaki Şah İsmail hareketine verilen destekle mühürlenmiş, merkezi otoriteye daima mesafeli duran muhalif bir duruş.
Bu üç unsurun yarattığı karma kimlik, Xısor'u tarih boyunca sürekli baskı altında tutmuş, ancak aynı zamanda onlara inanılmaz bir direnç (berxwedan) gücü kazandırmıştır. Kitap boyunca incelediğimiz Xısor tarihi, esasen baskı altında dilini ve inancını gizleyerek (takiye) korumayı başarmış bir topluluğun hikayesidir.
Dağlardan Metropollere: Tarihsel Yolculuk
Bu çalışma, Xısor’un tarihsel yolculuğunu, kimliğini kalıcı olarak şekillendiren iki büyük kırılma noktasında ele almaktadır:
Tarihsel Travma: Çaldıran Savaşı sonrası (1514) Osmanlı’nın Sünnileştirme politikalarına karşı verilen zorlu mücadele ve Ağuîçen Ocağı erkanının dağlarda gizlice yaşatılması.
Modern Dönüşüm: 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ekonomik ve siyasi nedenlerle başlayan büyük göç dalgası (Bölüm 9). Bu göç, aşireti Adıyaman'ın köylerinden kopararak İstanbul, Adana, İzmir ve Avrupa gibi metropollere taşıdı; geleneksel aşiret yapısını yıkarak, Cemevleri gibi modern kurumsal kimlik arayışlarına yöneltti.
Bu kitap, resmî arşivlerin ötesine geçerek, özellikle sözlü tarih ve aşiret üyelerinin anlatılarına dayanmakta; böylece Xısor'un kendi sesini tarih sahnesine çıkarmayı hedeflemektedir.
Kitabın Amacı ve Kapsamı
On dört bölümden oluşan bu eser, Xısor Aşireti’ni tarihsel, sosyolojik, kültürel ve inançsal açılardan bütüncül bir bakış açısıyla analiz etmektedir. Amacımız, günümüzde Kürt kimliği ve Alevi hakları mücadelesinde aktif rol alan bu topluluğun, geçmişten günümüze taşıdığı mirasın derinliğini ortaya koymaktır. Bu miras, genç kuşaklar için bir kimlik rehberi sunarken, genel okuyucuya Anadolu’nun çok sesli yapısını anlamak için eşsiz bir kapı açmaktadır.
Xısor Aşireti: Onlar, yüzyıllardır süren zulüm ve yok saymaya karşı inancın ateşiyle yollarını aydınlatan, Adıyaman'ın Kızıl Hızırları'dır. Onların hikayesi, bu topraklarda direnişin ve kimlik aşkının asla tükenmeyeceğinin kanıtıdır.
Teşekkür ve Saygıyla.