XİSOR AŞİRETİ
Adıyaman'ın Kızıl Hızırları
(Tarih, İnanç, Kimlik ve Direniş Yolları)
Hüseyin TURHAL
Bir toplumun tarihi, yalnızca resmî belgelerden ve iktidarın kaleminden çıkan satırlardan ibaret değildir. Gerçek tarih; çoğu zaman görmezden gelinen, susturulmaya çalışılan ve hafızanın en derin köşe...
Reşvan aşireti, 19. yüzyıldaki zorunlu iskân süreciyle (Bölüm 11-13) büyük bir yapısal değişime uğramış olsa da, tarih sahnesindeki varlığını ve kültürel kimliğini modern çağa taşımıştır. Bu son bölüm, aşiretin insani direnişinden günümüzdeki coğrafi dağılımına kadar uzanan son dönem mirasını incelemektedir.
İnsani Direniş: Yakup Ragıp ve Ermenilerin Korunması yüzyılın sonlarında, Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermenilere yönelik başlayan ve 1894-1896 yılları arasında doruğa ulaşan katliamlar sırasında, Reşvan aşiretinin bir lideri beklenmedik ve insani bir rol üstlenmiştir. Aşiret Lideri: 1890'larda, aşiret lideri Yakup Ragıp, Ermeni komşularını Osmanlı katliamlarından korumuştur. Eylemin Önemi: Bu eylem, aşiretin tarihsel olarak asi (Bölüm 5) veya çatışmacı (Bölüm 7) olarak etiketlenmesine rağmen, bölgenin kadim misafirperverlik ve koruma (Kürtçe'de parastin) geleneğini sürdürdüğünü gösterir. Aynı zamanda, Kürt aşiretlerinin merkezi otoritenin politikalarına karşı çıkabilme ve kendi vicdanlarına göre hareket edebilme yeteneğinin de bir kanıtıdır. Yakup Ragıp'ın bu cesur kararı, zor zamanlarda Kürt ve Ermeni toplulukları arasındaki dayanışmanın nadir ve değerli bir örneği olarak tarihe geçmiştir.
Orta Anadolu'daki Kalıcı Varlık yüzyılda Haymana, Cihanbeyli ve Kulu çevresine yerleşen Reşvan kolları, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte yeni ulus-devletin vatandaşları haline geldi. Yerleşik Kimliğin Pekişmesi: Yerleşik hayat, tarım ekonomisi ve şehirleşmenin etkisiyle geleneksel göçebe kimliği büyük ölçüde değişmiştir. Ancak Reşvan adı, Orta Anadolu Kürtleri arasında güçlü bir kimlik ve soy bağı sembolü olarak kalmıştır. Dil ve Gelenek: Orta Anadolu Kürtçesi (Kırmancca) ve kültürel pratikler, komşu topluluklarla etkileşime rağmen canlılığını korumuş ve bölgeye özgü bir kültürel miras yaratmıştır.
Günümüzdeki Dağılım ve Diaspora Bugün Reşvan aşireti, tarihsel göç yollarının ve modern sınırların bir sonucu olarak geniş bir coğrafyaya yayılmış durumdadır: Tarihi Coğrafyalar: Reşvan'ın köklerinin bulunduğu Adıyaman, Malatya, Gaziantep ve komşu illerde (Güneydoğu kolu). İskân Coğrafyaları: Ankara (Haymana), Konya (Cihanbeyli, Kulu) ve Kayseri (Orta Anadolu kolu). Manevi Coğrafyalar: Aşiretin 1207'den beri varlığı bilinen Yezidi kolları, Irak'ta Şengal (Sincar) ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde Duhok çevresinde yaşamaktadır. Bu Yezidi kollar, aşiretin en kadim dini mirasını temsil etmektedir. Uluslararası Dağılım: Tarih boyunca ve özellikle son dönemlerdeki siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle Reşvan üyeleri, Türkiye ve komşu ülkelerin yanı sıra Avrupa ülkelerine (Almanya, Fransa, İsveç vb.) göç ederek Reşvan Diasporasını oluşturmuştur. Reşvan aşiretinin tarihi, 800 yılı aşkın bir süredir Yezidi kutsal topraklarından Osmanlı defterlerine, Türkmenlerle çatışmalardan Ermenilere kalkan olmaya ve nihayet İç Anadolu bozkırlarına uzanan, çok katmanlı ve zengin bir kimlik mücadelesinin öyküsüdür. Aşiretin mirası, bir yandan kadim kültürü ve soy bağlarını koruma çabası, diğer yandan modern dünyaya adapte olma yeteneğinde yatmaktadır. Reşvan Aşireti Tarihi adlı kitabımızın 14 bölümden oluşan taslağını tamamladık. Bölüm 1: Gizemli Başlangıç: Reşvan Adının Kökeni Bölüm 2: Yezidi Mişûr'larında Bir İz: 1207 ve Pir Sini Darani Bölüm 3: Coğrafya ve Erken Göç Yolları Bölüm 4: Fetihten Defterlere: 16. Yüzyıl Osmanlı Kayıtları Bölüm 5: Kâtip Çelebi'nin Gözlemi: Cihannümâ ve Eşkıyalık İddiaları Bölüm 6: Vakıf Bağlantısı: Atik Valide Camii ve Aşiret Vergileri Bölüm 7: Sınır Çatışmaları: Reşvan ve Türkmen Kabileleri Bölüm 8: Adıyaman'ın İki Büyük Kolu: Reşvan ve Hısor Aşireti Bölüm 9: Soy Bağları ve Ortak Kültürel Miras Bölüm 10: Göç Yolları Kesişimi: Adıyaman'dan Orta Anadolu'ya Bölüm 11: Tanzimat ve Orta Anadolu'ya Zorunlu İskân (1830-1880) Bölüm 12: Direniş, Rüşvet ve Dağılma Stratejileri Bölüm 13: Haymana'da Yeni Bir Hayat: 43 Köy ve Sonuçları Bölüm 14: Modern Çağda Reşvan: Kimlik ve Miras
Edebiyatdefteri.com, 2016. Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece Edebiyatdefteri.com'a aittir. Sitemizde yer alan şiir ve yazıların telif hakları şair ve yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.
Sitemizde yer alan şiirler, öyküler ve diğer eserlerin telif hakları yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. Ayrıca sitemiz Telif Hakları kanuna göre korunmaktadır. Herhangi bir özelliğinin kısmende olsa kullanılması ya da kopyalanması suçtur.