Xisor Aşireti'nin tarihsel ve sosyal kimliğini tam olarak anlamak için, aşiretin tek başına bir birim değil, daha büyük bir yapı olan Rişvan Aşireti'nin bir kolu olarak ele alınması gerekmektedir. Bu bağlantı, Xisor'un coğrafi dağılımını, siyasi ilişkilerini ve diğer Kürt topluluklarıyla olan etkileşimlerini anlamada kilit bir rol oynar.
1. Rişvan Konfederasyonu İçindeki Xisor'un Konumu
Rişvan, tarihsel olarak geniş bir coğrafyaya yayılmış ve farklı inanç ve dil gruplarını barındırmış büyük bir Kürt aşiret konfederasyonudur.
Kol Olma Durumu: Metindeki bilgiye göre, Xisor, Rişvan Aşireti'nin bir koludur. Bu durum, Xisor'un kökenlerinin ve erken dönem tarihinin büyük Rişvan tarihiyle iç içe geçtiğini gösterir. Bu, aşiretin Kurmancî konuşan ve Alevî inancına mensup bölümünü temsil eder.
Coğrafi Etkileşim: Rişvan Aşireti'nin ana yayılım alanları Güneydoğu ve Doğu Anadolu'nun kesişim noktalarında, özellikle Adıyaman, Malatya ve Gaziantep gibi illerdedir. Xisor'un Adıyaman ve Çelikhan'daki yerleşimi, bu geniş Rişvan coğrafyasının doğal bir uzantısıdır.
2. Aşiretler Arası İlişkiler ve Dayanışma
Rişvan çatısı altında yer almak, Xisor Aşireti için tarih boyunca hem siyasi bir koruma hem de sosyal bir ağ sağlamıştır.
Siyasi Güç ve Koruma: Osmanlı dönemindeki merkezi baskılara karşı, büyük aşiret konfederasyonlarına mensup olmak, küçük kollara siyasi bir kalkan sağlamıştır. Rişvan'ın genel gücü, Xisor'un özellikle 1577 isyanı sonrası gibi zor zamanlarda ayakta kalmasına dolaylı olarak katkıda bulunmuş olabilir.
İttifaklar: Xisor Aşireti'nin 1577'deki Düzmece Şah İsmail Ayaklanması'na katılımı sırasında, İzol ve Kavi aşiretleri ile birlikte hareket etmesi, bölgedeki Kürt aşiretleri arasında kurulan geçici veya kalıcı ittifakların bir örneğidir. Bu ittifaklar, yalnızca Rişvan konfederasyonu içindeki değil, aynı zamanda dışındaki aşiretlerle de kurulan işbirliklerini gösterir.
3. Kimliksel Farklılaşma
Xisor Aşireti, Rişvan'ın bir kolu olmasına rağmen, kendi içinde güçlü ve belirgin bir kimlik geliştirmiştir:
Tümüyle Alevî Kimliği: Rişvan Aşireti'nin diğer kolları arasında Sünni inanca mensup olanlar da bulunurken, Xisor'un tümüyle Alevî olması, aşireti inançsal açıdan net bir şekilde ayrıştırmıştır. Bu inançsal tutarlılık, aşiretin kültürel özgünlüğünü pekiştirmiştir.
Ocak Bağlılıkları: Üryan Hızır ve Serçağlan Ağuçan ocaklarına olan özel bağlılık, Xisor'un manevi yaşamını diğer Rişvan kollarından farklı bir rota üzerinde ilerletmiştir.
Sonuç olarak, Xisor Aşireti hem geniş bir Kürt konfederasyonunun parçası olmanın getirdiği tarihsel derinliğe sahiptir hem de tamamen Alevî olması ve spesifik ocaklara bağlılığı sayesinde özgün ve ayrışmış bir kimliği başarıyla korumuştur.
Sonraki bölümde (Bölüm 13), Xisor Aşireti'nin Kürt Alevî toplumunun genel kültürel ve inançsal zenginliğine yaptığı somut katkıları ve bıraktığı mirası değerlendirebiliriz.