XİSOR AŞİRETİ
Adıyaman'ın Kızıl Hızırları
(Tarih, İnanç, Kimlik ve Direniş Yolları)
Hüseyin TURHAL
Bir toplumun tarihi, yalnızca resmî belgelerden ve iktidarın kaleminden çıkan satırlardan ibaret değildir. Gerçek tarih; çoğu zaman görmezden gelinen, susturulmaya çalışılan ve hafızanın en derin köşe...
yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun (Tanzimat döneminde) uyguladığı zorunlu iskân politikası (Bölüm 11), Reşvan aşiretinin göçebe kimliğini ve hareket serbestliğini doğrudan tehdit etti. Aşiret, varlığını sürdürmek ve merkezi otoritenin tam kontrolünden kaçınmak için pasif ve aktif birçok direniş stratejisi geliştirmiştir.
Reşvan Reislerinin İdari Direnişi Osmanlı yetkilileri 1830 yılında Reşvan reislerine, aşireti Sivas çevresine yerleştirme planını bildirdiğinde, aşiret liderliği ilk direnişini idari müzakereler yoluyla gösterdi: Sivas'a Karşı Konya ve Ankara Teklifi: Reşvan reisleri, kendilerine dayatılan ve yabancı oldukları Sivas bölgesine yerleşmeyi reddettiler. Bunun yerine, zaten uzun süredir göç rotalarında olan, iklimine ve komşu aşiret dinamiklerine (Türkmenlerle çatışma gibi - Bölüm 7) aşina oldukları Konya ve Ankara çevresini yerleşim alanı olarak önerdiler. Stratejik Kabul: Osmanlı'nın bu teklifi kabul etmesi, Reislerin müzakere yeteneğinin ve aşiretin bölgesel gücünün bir göstergesidir. Aşiret, en azından yerleşim coğrafyasını kendi lehine çevirerek, köklerinden tamamen kopmayı engellemiştir.
Ekonomik Direniş ve Rüşvet Mekanizması Yerleşikleşmeye karşı direnişin en çarpıcı biçimi, ekonomik tavizler aracılığıyla olmuştur. Belgelenen kayıtlara göre, kabilenin bazı kolları ve üyeleri, yarı göçebe hayatlarına devam etmelerine izin verilmesi karşılığında yetkililere büyük miktarda maddi rüşvetler sunmuşlardır. Mülkünü Terk Etme: Bazı kabile üyeleri, zorunlu iskândan kaçınmak için mal varlıklarının tamamını veya büyük bir kısmını (hayvan sürülerini veya birikimlerini) yetkililere vermiştir. Bu durum, aşiret için göçebe yaşam özgürlüğünün ve kimliğinin, mülkiyetten daha değerli olduğunu gösteren çarpıcı bir fedakarlıktır. Kayıtlardan Kaçınma: Rüşvet mekanizması, yetkililerin Reşvan kollarını tahrir defterlerine (Bölüm 4) tam olarak kaydetmemelerini veya göç yollarını göz ardı etmelerini sağlamıştır. Bu, merkezî kontrolün zayıfladığı taşra idaresinde sıkça rastlanan bir uygulamaydı.
Osmanlı'nın "Böl ve Yönet" (Tevzi) Stratejisi Osmanlı idaresi, Reşvan'ın bu direnişini ve potansiyel isyan tehdidini azaltmak için bir karşı strateji uyguladı: Kabileleri Dağıtma: Yerleşikleştirme sırasında, yetkililer aşireti tek bir büyük kütle halinde değil, küçük gruplara bölerek, halihazırda var olan köylere dağıtıyordu (tevzi). Örneğin, 500 hane (Bölüm 11), 43 farklı köye dağıtılmıştır. Amaç: Bu dağıtma stratejisi, aşiret içi bağların ve dayanışmanın zayıflatılmasını, böylece merkezi otoriteye karşı örgütlü bir direnişin imkansız hale getirilmesini amaçlıyordu. Her bir küçük grup, yerel idareye ve yerleşik komşularına karşı tek başına kalacağı için itaat etmeye zorlanacaktı. Bu karmaşık süreç, Reşvan aşiretinin tarihi boyunca karşılaştığı en büyük kurumsal zorluklardan biriydi. Aşiret, bir yandan direniş ve müzakere ile kimliğini korumaya çalışırken, diğer yandan imparatorluğun kaçınılmaz merkezileşme politikası altında kalıcı olarak yerleşik hayata geçmek zorunda kalmıştır.
Edebiyatdefteri.com, 2016. Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece Edebiyatdefteri.com'a aittir. Sitemizde yer alan şiir ve yazıların telif hakları şair ve yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.
Sitemizde yer alan şiirler, öyküler ve diğer eserlerin telif hakları yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. Ayrıca sitemiz Telif Hakları kanuna göre korunmaktadır. Herhangi bir özelliğinin kısmende olsa kullanılması ya da kopyalanması suçtur.