XİSOR AŞİRETİ
Adıyaman'ın Kızıl Hızırları
(Tarih, İnanç, Kimlik ve Direniş Yolları)
Hüseyin TURHAL
Bir toplumun tarihi, yalnızca resmî belgelerden ve iktidarın kaleminden çıkan satırlardan ibaret değildir. Gerçek tarih; çoğu zaman görmezden gelinen, susturulmaya çalışılan ve hafızanın en derin köşe...
Adıyaman'dan Orta Anadolu'ya Reşvan ve Hısor (Xısor) aşiretlerinin tarihleri, sadece Adıyaman ve Malatya çevresindeki yerel yaşamla sınırlı kalmamış, aynı zamanda Orta Anadolu'ya (Ankara, Konya) uzanan büyük bir göç hareketinin de parçası olmuştur. Bu bölüm, iki aşiretin göç yollarının nasıl kesiştiğini ve bu hareketliliğin ardındaki sosyo-ekonomik ve siyasi nedenleri incelemektedir.
Adıyaman’dan Çıkış: Zorunluluk ve Fırsat Reşvan ve Hısor aşiretlerinin Güneydoğu Anadolu’dan Orta Anadolu’ya doğru hareket etmesinin temel nedenleri, 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başlarında yaşanan bölgesel baskılarla ilişkilidir: Kaynak Kıtlığı ve Aşiret Çatışmaları: Sürekli artan nüfus ve otlakların azalması, Reşvan ve Türkmen kabileleri (Bölüm 7) arasındaki çatışmaları tırmandırmıştı. Daha güvenli ve verimli meralar bulma arayışı, aşiretleri kuzeybatıya doğru itti. Osmanlı Baskısı: Merkezi otoritenin (özellikle 19. yüzyıldaki Tanzimat dönemi öncesinde) uslanmaz olarak nitelendirdiği (Bölüm 5) göçebe aşiretler üzerindeki baskısı ve vergi yükümlülükleri, aşiretlerin merkezden uzaklaşma isteğini artırdı. Hısor'un Erken Yerleşimi: Bazı araştırmalar, Hısor aşiretinin kollarının, Reşvan'ın büyük göçünden önce bile, Adıyaman'dan ayrılarak İç Anadolu'nun daha kırsal bölgelerine yerleşmeye başladığını göstermektedir. Bu erken hareketlilik, Reşvan için de bir rota açıcı rol oynamış olabilir.
Göç Rotası: Fırat'tan Tuz Gölü'ne Göç hareketleri genellikle Fırat Nehri havzasından başlayıp, Toros Dağları'nın kuzey eteklerini takip ederek, İç Anadolu Platosu'nun güney ve orta kısımlarına (Karacadağ, Haymana, Cihanbeyli ovaları) ulaşırdı. Kesişim Noktası: Reşvan ve Hısor'un göç yolları, eski kışlak bölgeleri olan Malatya ve Gaziantep'ten başlayarak, Maraş üzerinden Kayseri veya Sivas güzergahına doğru kesişiyordu. Bu yolların kesişimi, iki aşiretin bir süre birlikte hareket ettiğini veya aynı rotaları kullandığını gösterir. Orta Anadolu'da Duraklama: Her iki aşiretten de kollar, Ankara'nın güneyindeki Haymana, Konya'nın kuzeyindeki Cihanbeyli ve Kulu gibi yerlere yerleşerek, Kürt kültürünü bu yeni coğrafyaya taşımışlardır.
Göçün Sosyal Sonuçları Orta Anadolu'ya yapılan bu büyük göç, Reşvan ve Hısor aşiretlerinin yapısını kökten değiştirmiştir: Yerleşikleşmeye Zorlanma: 19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti'nin başlattığı Tanzimat reformları (Bölüm 11), göçebe hayatı sonlandırmayı amaçlıyordu. Adıyaman'dan Orta Anadolu'ya gelen Reşvan ve Hısor mensupları, burada köyler kurarak tarım temelli yerleşik hayata geçmeye zorlandılar.
Kimliklerin Karışması: Orta Anadolu'ya yerleşen Reşvan ve Hısor kolları, bu yeni coğrafyada birbirleriyle daha da yakınlaştılar. Yüzyıllardır süren coğrafi komşuluk, bu göçle birlikte kan bağı ve kültürel kaynaşmaya dönüştü. Diaspora Kültürünün Doğuşu: Bu göçle, geleneksel Güneydoğu Kürt kimliğinden farklı olarak, Orta Anadolu Kürtleri adı verilen yeni bir kültürel kimlik oluşmuştur. Reşvan ve Hısor, bu yeni kimliğin en büyük taşıyıcıları olmuştur. Özetle, Reşvan ve Hısor aşiretleri, coğrafi yakınlıklarını ve muhtemel soy bağlarını, hayati kaynak arayışı ve Osmanlı baskısı altındaki büyük bir göç hareketiyle pekiştirmiş ve kaderlerini Orta Anadolu'nun bozkırlarında birleştirmiştir.
Edebiyatdefteri.com, 2016. Bu sayfada yer alan bilgilerin her hakkı, aksi ayrıca belirtilmediği sürece Edebiyatdefteri.com'a aittir. Sitemizde yer alan şiir ve yazıların telif hakları şair ve yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Sitemiz hiç bir şekilde kâr amacı gütmemektedir ve sitemizde yer alan tüm materyaller yalnızca bilgilendirme ve eğitim amacıyla sunulmaktadır.
Sitemizde yer alan şiirler, öyküler ve diğer eserlerin telif hakları yazarların kendilerine veya yetki verdikleri kişilere aittir. Eserlerin izin alınmadan kopyalanması ve kullanılması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasasına göre suçtur. Ayrıca sitemiz Telif Hakları kanuna göre korunmaktadır. Herhangi bir özelliğinin kısmende olsa kullanılması ya da kopyalanması suçtur.