Xîsor Aşireti'nin inançsal yaşamı, merkezi ve katı bir kurallar dizisi yerine, Ocak adı verilen ruhani silsileler ve bu ocaklardan gelen Pîr (Dede) rehberliğinde şekillenir. Dede kurumu, aşiretin sadece ruhani önderliği değil, aynı zamanda hukuki, sosyal ve ahlaki otoritesi anlamına gelir.

1. Aşiretin Bağlı Olduğu Ocaklar ve Silsile
Alevi inancında Ocak, Hz. Ali soyundan geldiği kabul edilen, kutsal bir şahsiyetin kurduğu ve hizmetini soy yoluyla sürdüren ruhani meşruiyet merkezidir.
A. Ocak Bağlantıları
Xîsor Aşireti, tarihsel süreçte coğrafi yakınlık, siyasi zorunluluk ve göç yolları nedeniyle birden fazla ocakla ilişki kurmuş olabilir. Ancak temel olarak, bölgedeki Alevi havzasının gereği olarak Hacı Bektaş Veli Ocağı'na manevi bağlılık gösterilirken, Cem ve Görgü hizmetlerini yürüten doğrudan bağlantıları, genellikle daha yerel ve bölgeye yakın olan Dersim/Malatya ocakları ile olmuştur.
Pîr Ocağı: Aşiretin Pîr hizmeti aldığı asıl ocak, inançsal silsilelerini (seçerelerini) kendilerinden alan ve ritüelleri bizzat yürüten ocaktır. Bu ocakların isimleri ve silsileleri, aşiret hafızasında kutsal bir emanet olarak saklanır.
Mürşit Ocağı: Bazı Alevi grupları, üçlü bir hiyerarşi (Mürşit, Pîr, Rehber) içinde en üst kademede yer alan Mürşit Ocağı'na da bağlılık gösterir. Bu silsile, inancın felsefi ve teolojik derinliğini temsil eder.
B. Seçere (Şecere) ve Meşruiyet
Bir dedenin veya pîrin, hizmetini yürütebilmesi için Ocak'tan geldiğini kanıtlayan bir seçereye (soy kütüğüne) sahip olması şarttır. Xîsorlar için bu seçere, sadece kan bağı değil, aynı zamanda Yol'un sürekliliğinin ve inancın özgünlüğünün de teminatıdır. Seçere, dedenin ritüel uygulama yetkisini (destur) belirler.

2. Dede Kurumu: Rol ve İşlev
Dede (Pîr), Xîsor Aşireti için sıradan bir din adamından çok daha fazlasıdır; o, topluluğun hukukçusu, psikoloğu, arabulucusu ve manevi kılavuzudur.
A. Üçlü Hiyerarşi (Mürşit-Pîr-Rehber)
Geleneksel Alevi hiyerarşisi, Xîsor Aşiretinde de toplumsal ve inançsal düzeni sağlar:
Mürşit (Gözcü/Lider): En üst ruhani makam, bazen aşiretin dışındaki bir büyük ocaktır.
Pîr (Dede): Aşiretin veya alt kolun (Tîre) Cem ve Görgü hizmetlerini yürüten, yol gösteren kişi. Xîsor Aşiretinde en kritik ve doğrudan ilişki kurulan makamdır.
Rehber: Pîr'e yardım eden, törenlerde düzeni sağlayan ve canları Yol'a hazırlayan kişi.

Pîr'in Temel Görevleri:
Cem Yönetimi: Ayin-i Cem'in kurallarına uygun olarak yapılmasını sağlamak.
Görgü ve İkrar: Musahiplik ve Görgü Cemi'nde, toplumsal ihtilafları rızalık ilkesine göre çözmek ve bireyleri yargılamak.
Hizmet ve Erkan: Düğün, cenaze, sünnet ve diğer önemli yaşam geçiş ritüellerini yönetmek.
B. İnançta Ozanlık Geleneği ve Cem Bağları
Dede kurumu, sadece ritüelleri yönetmez, aynı zamanda sözlü kültürü ve sanatsal hafızayı da taşır.
Saz ve Deyiş: Xîsor Cemlerinde saz (bağlama) ve deyişler (nefesler) temel iletişim aracıdır. Pîr'in deyişler aracılığıyla verdiği mesajlar, yazılı olmayan inanç felsefesinin kalıcı hale gelmesini sağlar. Bu gelenek, Aşık/Ozan kültürünü besler ve dedeleri aynı zamanda birer sanatçı-filozof konumuna yerleştirir.

Toplumsal Bağlayıcılık: Dede, aşiret bireyleri için devletten bağımsız bir adalet ve merhamet kaynağıdır. Onun sözü, hukuki ve ahlaki bir emir olarak kabul edilir; bu da aşiretin dış baskılara karşı iç disiplinini korumasını sağlar.
3. Kurumun Modernleşme Karşısındaki Sorunları
Dede kurumu, şehirleşme ve diaspora süreçlerinde ciddi zorluklarla karşı karşıya kalmıştır.
Ekonomik Zorluklar: Şehirlere göç eden yeni nesiller, geleneksel bağları zayıflattığı için, dedelerin geçimini sağlayan Hakkullah (Çerağ) sistemi sekteye uğramıştır.

Ruhani Liderlik Krizi: Modern eğitimden geçen yeni kuşaklar arasında Pîr-Mürşit geleneğini sürdürecek yeterli sayıda ve nitelikte kişinin yetişmemesi, kurumun geleceği için büyük bir tehlike oluşturmaktadır. Bu durum, Xîsor Aşireti'nin inançsal sürekliliğini tehdit eden en önemli unsurlardan biridir.