Bu bölüm, Xîsor Aşireti'nin 1960’lar sonrası başlayan büyük göç dalgasını, geleneksel köy yaşamından büyük şehirlerdeki diaspora kimliğine geçiş sürecini ve bu dönüşümün yeni kuşaklar üzerindeki etkilerini incelemektedir. Şehirleşme, aşiretin inanç ve kültürünü koruma yollarını temelden değiştirmiştir.

1. Büyük Göçün Nedenleri ve Başlangıcı
Xîsor Aşireti'nin Adıyaman coğrafyasından Türkiye'nin metropollerine (başta İstanbul, Ankara, İzmir, Adana) ve Avrupa ülkelerine göç etmesi, tek bir nedene bağlı değildir; bu, birbiriyle iç içe geçmiş ekonomik, siyasi ve kültürel baskıların bir sonucudur.

A. Ekonomik İtici Güçler
Köyde Geçim Zorluğu: Geleneksel hayvancılık ve geçimlik tarımın, artan nüfusu beslemekte yetersiz kalması. Dağlık arazinin verimsizliği ve modern tarım tekniklerine uyum sağlayamama.
Modernleşme ve Parasal Ekonomi: Para ekonomisinin yaygınlaşması ve gençlerin köyde kalmak yerine daha iyi yaşam standartları arayışına girmesi. Gençler, büyük şehirlerdeki sanayi, inşaat ve hizmet sektörlerinde iş bulmayı ummuşlardır.

B. Siyasi ve İnançsal Baskılar
Alevi Kimliği Baskısı: Türkiye Cumhuriyeti'nin tek tip vatandaş ve Sünni İslami eğitimi merkeze alan politikaları, Alevi kimliğinin köyde dahi güvenlik ve sosyal ayrımcılık sorunları yaşamasına neden olmuştur.
Toprak Anlaşmazlıkları: Çevre Sünni gruplarla yaşanan arazi anlaşmazlıkları ve siyasi gerilimler, bölgeden göçü hızlandıran bir başka itici faktör olmuştur. Can güvenliği endişesi, özellikle 1970'ler ve 80'lerde belirleyici olmuştur.
2. Diaspora Yaşamı ve Yeni Örgütlenme Biçimleri
Şehre göç eden Xîsorlar, metropollerde geleneksel köy düzenini koruyamamış, ancak yeni bir örgütlenme biçimi olan hemşehri dernekleri ve Cemevleri etrafında toplanmışlardır.

A. Mahalle ve Sektör Bazlı Yoğunlaşma
Xîsorlar, büyük şehirlerde (örneğin İstanbul'da belirli semtlerde) mahalle bazlı yoğunlaşmalar göstermiştir. Bu, ilk gelenlerin akrabalarına ve köylülerine yerleşim ve iş bulma konusunda rehberlik etmesiyle oluşmuştur.
Dayanışma Ağları: Köyde Musahiplik ve akrabalık yoluyla kurulan dayanışma ağları, şehirde hemşehri derneklerine ve Cemevi vakıflarına dönüşmüştür. Bu kurumlar, aşiretin ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayan yeni bir direniş üssü haline gelmiştir.
Cemevlerinin Dönüşümü: Cemevleri, şehirde sadece ibadet mekânı değil, aynı zamanda aşiret kimliğinin tartışıldığı, siyasi kararların alındığı ve gençlere kültürün aktarıldığı bir toplumsal merkez işlevi görmeye başlamıştır.

B. Diaspora Kimliğinin İki Yönlü Gerilimi
Şehir yaşamı, Xîsor kimliğini iki yönlü bir gerilime sokmuştur:
Geleneksel Bağların Zayıflaması: Geleneksel olarak uygulanan Musahiplik kurumunun, şehir hayatının hızlı ve bireysel ritminde zayıflaması. Ataerkil kuralların ve köy hiyerarşisinin erozyona uğraması.
Alevi/Kızılbaş Kimliğinin Güçlenmesi: Şehirde, farklı Alevi gruplarıyla bir araya gelinmesi ve siyasi örgütlenme sayesinde, etnik (Kürt/Zaza) kimliğin önüne Alevi/Kızılbaş kimliği daha güçlü bir şekilde çıkmış ve kamusal alanda daha görünür hale gelmiştir.

3. Yeni Nesiller ve Kimliğin Yeniden Tanımlanması
Göçle birlikte doğup büyüyen ikinci ve üçüncü kuşak Xîsorlar için kimlik, ebeveynlerinin köy deneyiminden farklı bir anlam taşır.

A. Eğitim ve Siyasal Bilinç
Şehirde yükseköğretime erişen yeni kuşak, sadece geleneksel inanç bilgisiyle değil, aynı zamanda demokratik, sol ve insan hakları söylemleriyle tanışmıştır.
Kimlik Kavramlarının Değişimi: Gençler, Kızılbaş kimliğini sadece dinsel bir etiket olarak değil, aynı zamanda tarihsel ezilmişliğin ve direnişin politik bir sembolü olarak yeniden tanımlamışlardır.

Dil Sorunu: Yeni nesiller arasında Kürtçe/Zazaca kullanımının hızla azalması, sözlü geleneğin ve kültürel belleğin aktarımında ciddi sorunlar yaratmaktadır (bkz. Bölüm 8). Bu, aşiret yaşlıları için en büyük endişe kaynaklarından biridir.

B. Köye Dönüş ve Yeniden Keşif
Diasporada yaşayan gençler, yaz aylarında veya tatillerde köklerini keşfetmek amacıyla köylerine geri dönme (veya ziyaret etme) eğilimi göstermektedir. Bu ziyaretler:
Romantik Bir Bağ: Köyü, otantik kültürün ve temiz inancın son sığınağı olarak görme.
Kültürel Köprü: Şehirdeki modern siyasi bilinç ile köydeki geleneksel inançsal pratikleri birleştirme çabası.

Sonuç: Xîsor Aşireti'nin şehirleşme ve diaspora süreci, bir kayıp (geleneksel yaşamın çözülmesi) ve bir kazanım (yeni siyasi bilinç ve daha güçlü bir Alevi kimliği) sürecidir. Aşiret, yeni yaşam alanlarında örgütlenerek ve Cemevlerini merkeze alarak direnişini yeni koşullara adapte etmiştir.