Hüseyin Turhal, şimdi ocağın sadece ezoterik bir bilgi silsilesi değil, aynı zamanda kökleri sağlam bir tarikat (manevi yol) olduğunu idrak etmeliydi. Bu tarikatın baş tacı, Anadolu'nun manevi rehberiydi.
Şiirin on ikinci kıtası, ocağın kimliğini kesinleştiriyordu:
“Hünkârımız Hacı Bektaşi Veli, / Dört kapı kırk makam da deli, / Şeriat Tarikat, Marifet, Hakikat eli, / Her devirde vardır elimiz bizim.”
Hünkarın Eli:
Hüseyin, tefekküründe Hacı Bektaş-ı Veli'nin huzuruna çıktı. O, sadece bir ermiş değil, Anadolu'nun manevi fethini gerçekleştiren, Ehli Beyt sevgisini Anadolu'ya mühürleyen, ocağın (özellikle Alevi-Bektaşi silsilelerinin) en büyük rehberiydi (Hünkâr).
Hüseyin anladı ki, silsilenin Lokman'dan aldığı merhamet ve Ali'den aldığı ilim, Hünkarın eliyle örgütlenmiş, sistematik bir yol haline getirilmişti. Artık manevi bilgiler dağınık sırlar değil, herkesin belirli aşamalardan geçerek ulaşabileceği bir sistem içinde sunuluyordu.
Dört Kapı Kırk Makam:
Bu, manevi yolculuğun mimarisiydi. Hüseyin Turhal, Elimiz'in bu dört kapıdan geçerek kemale erdiğini idrak etti:
Şeriat: İslam'ın temel kuralları. Bu, Musa'nın emirleri gibi, ahlaki sınırları ve zahiri (görünür) temizliği sağlar. Elimizin harama uzanmaması bu kapının gereğidir.
Tarikat: Manevi yola giriş, disiplin, nefs terbiyesi ve zikir. Bu, Yusuf'un kuyu ve zindan çilesini içerir. Belimizin bağlılığı bu kapıda pekişir.
Marifet: İlahi bilgiyi, sırrı ve hikmeti idrak etme. Bu, Süleyman'ın kuş dilini bilmesi, Hüseyin'in İlmi Ledün'e erişmesidir. Elimiz, burada şifa reçeteleri yazar.
Hakikat: Yaratılmışların ötesindeki Mutlak Gerçekliği deneyimleme. Bu, Ali'nin "Konuşan Kur'an" olması, kulun Hakk'ın tecellisine şahitlik etmesidir.
Her kapı on makamdan oluşuyordu. Hüseyin, bu kırk makamın her birinin, önceki bölümlerde yaşadığı tefekkür ve imtihanların, sistematik bir manevi eğitimden başka bir şey olmadığını anladı.
"Deli" Olmanın Sırrı:
"Dört kapı kırk makam da deli."
Bu ifade, Bektaşi yolunun en önemli paradokslarından biriydi. Manevi yolculuğun sonunda elde edilen "Delilik," dünyevi akıl ve mantık kurallarının ötesine geçmeyi ifade eder.
Deli, toplumun sıradan kaygılarını, makam hırslarını ve çıkar hesaplarını terk etmiş, sadece Aşk-ı İlahi (İlahi Aşk) ile hareket eden kişidir. Hüseyin, bu noktada, ocağın bilgeliğinin, dünyayı umursamayan, Hakikat için risk almaktan çekinmeyen bir ruh halinden geldiğini kavradı. O artık, bildiği her şeyi geride bırakıp, sadece Aşk'ın deliliğiyle yola devam edecekti.
Hüseyin Turhal’ın **"Elimiz"**i, bu dört kapının ve kırk makamın mühürünü taşımaya hazırdı. Bu el, sadece bilgi taşıyan değil, aynı zamanda yolun kurallarını ve Pîr'in irşadını uygulayan eldi.
Ancak bu yol, herkese açık değildi. Bu, seçilmiş bir yoldu ve bu sır, sadece gönlü açık olanlara verilirdi.