Balyan aşiretinin toplumsal yapısını ve siyasi duruşunu anlamak, onun derin Alevi-Kızılbaş kimliğini analiz etmekten geçer. Bu kimlik, aşiretin tarihi boyunca hem iç dayanışmasını sağlayan bir çatı hem de Sünni çoğunluk karşısında onu ayıran ve çoğu zaman dezavantajlı kılan bir faktör olmuştur.

4.1. Dini Örgütlenme ve İnanç Sistemi
Alevilik, Balyanlar için bir dizi ritüelden fazlası, bir yaşam felsefesi ve toplumsal düzenleyici bir sistemdir.
4.1.1. Aşiretin Bağlı Olduğu Ocaklar (Örn: Kalender Ocağı)
Anadolu Aleviliği'nin temelini oluşturan ocak sistemi (Pîr-Mürşit-Rehber), Balyan aşiretinde de geçerlidir. Aşiretin talipleri olduğu ve hizmet aldığı belirli Dede Ocakları bulunmaktadır. Literatürde ve sözlü anlatılarda, Balyanların özellikle Kalender Ocağı gibi önemli Kızılbaş ocaklarına bağlı olduğu bilgisi öne çıkmaktadır. Ocaklara olan bu bağlılık, sadece dini hizmet almakla sınırlı kalmaz; aynı zamanda aşiret içi hukuki anlaşmazlıkların çözülmesinde, Rızalık alınmasında ve toplumsal disiplinin sağlanmasında bir üst otorite görevi görür. Dede’nin ziyareti ve hizmeti, kırsal yaşamın önemli bir kültürel ve sosyal olayını teşkil ederdi.

4.1.2. Dede-Talip İlişkileri ve Rızalık Kavramı
Dede-Talip ilişkisi, Balyan toplumu için dini hiyerarşinin yanı sıra, sosyal hiyerarşiyi ve ahlaki düzeni de belirleyen ana eksendir. Talipler, Dede’ye Hakkullah (Çıralık) adı verilen yıllık aidatları öder ve ondan dini rehberlik alır. İnanç sisteminin merkezinde yer alan Rızalık (razı olma) kavramı ise bireylerin birbirleriyle ve doğayla barışık olmasını, kul hakkının temizlenmesini ve toplumsal uyumu hedefler. Geleneksel olarak, Cem’de Rızalık alınmadan hiçbir işe başlanmaz, bu da Alevi toplumunun kendi iç denetim ve adalet mekanizmasını kurmasını sağlamıştır.

4.2. Ritüel ve Törenler
Alevi ritüelleri, Balyanlar için kimliğin somutlaştığı ve dayanışmanın pekiştiği temel kültürel pratiklerdir.
4.2.1. Cem İbadetinin Sosyal İşlevi
Aleviliğin ana ibadeti olan Cem, Balyan toplumu için yalnızca dinsel bir toplanma değil, aynı zamanda en üst düzey toplumsal yargılama ve dayanışma forumudur. Cem’de icra edilen semah, deyişler ve gülbanglar, ortak bir hafızayı ve aidiyeti yeniden üretir. Ayrıca, "Düşkünlük" (toplumsal dışlama) kararlarının alınması ve Rızalık ile bu kararların kaldırılması, Cem'in toplumsal disiplini sağlama rolünü ortaya koyar.
4.2.2. Hızır Orucu, Muharrem ve Diğer Bayramların Toplumsal Hayattaki Yeri
Yıl içinde tutulan Hızır Orucu ve Muharrem Orucu gibi dönemler, aşiretin manevi takvimini belirler. Muharrem Orucu'ndan sonra düzenlenen Matem yemeği ve Hızır Orucu'nun bitimindeki Hızır Lokması, aşiret üyelerinin bir araya gelmesini ve lokmalarını paylaşarak sosyal bağları güçlendirmesini sağlar. Bu pratikler, özellikle büyükşehirlere göç eden Balyan topluluklarının, kimliklerini kentsel alanda koruma ve yeniden üretme çabalarının da önemli bir göstergesidir.

4.3. Sözlü Kültür ve Halk Bilimi
4.3.1. Aşirete Özgü Hikayeler, Efsaneler ve Töreler
Balyanların sözlü kültürü, hem Alevi inancının (Hz. Ali, On İki İmamlar vb.) motiflerini hem de yerel coğrafyalarına ait tarihsel olayları içerir. Deyişler, nefesler ve ağıtlar, kuşaklar arasında inanç ve tarihi aktarmanın temel araçlarıdır. Ayrıca, aşiretin kendi içindeki töreleri (örneğin namus, misafirperverlik, düşmana karşı duruş) sözlü anlatımlarla yaşatılır ve genç kuşakların sosyalleşmesinde etkili olur.

4.3.2. Dil Kullanımı (Türkçe, Kürtçe, Zazaca) ve Çok Dilliliğin Sosyal Görünümü
Balyan aşiretinin dil kullanımı, etnik tartışmaların bir yansımasıdır. Aşiret üyeleri arasında coğrafi konuma bağlı olarak Kürtçe (Kurmanci/Kırmancki) veya Türkçe konuşma yaygındır. Malatya'nın batı kollarında Türkçe konuşma yaygınlaşırken, Adıyaman ve Maraş sınırına yakın kısımlarda Kürtçe kullanımı devam etmektedir. Bu çok dillilik, aşiretin kültürel zenginliğini gösterdiği gibi, aynı zamanda farklı coğrafi kollar arasındaki kültürel yakınlaşma veya uzaklaşma derecesini de ortaya koymaktadır.