Geleneksel Balyan toplumu, kendine özgü bir hiyerarşi, katı akrabalık kuralları ve kolektif tarıma dayalı bir ekonomik sistem üzerine kurulmuştur. Bu yapı, hem iç dayanışmayı sağlayan bir mekanizma hem de modernleşme karşısında değişime direnen bir güç olmuştur.

3.1. Aşiret İçi Organizasyon ve Yönetim
Geleneksel aşiret yapısı, soy temelli birimlerin katmanlı bir şekilde bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
3.1.1. Ağalık Kurumu ve Liderlik Modelleri
Balyan aşiretinde, merkezi otoritenin zayıf olduğu dönemlerde ağalık kurumu belirleyici bir rol oynamıştır. Ağalar, sadece toprağın sahibi olarak ekonomik güçle değil, aynı zamanda aşiret içi anlaşmazlıkları çözen, aşireti dışarıda temsil eden ve devletle arabuluculuk yapan siyasi figürler olarak da tanımlanmıştır. Ancak, Balyanlardaki ağalık yapısı, Kürt coğrafyasındaki bazı büyük Sünni aşiretlerdeki kadar katı ve mutlakiyetçi olmamış, Alevi inanç sisteminden gelen Rızalık ve eşitlikçi değerlerle bir ölçüde dengelenmiştir. Cumhuriyet'in gelişi ve eğitimin yaygınlaşmasıyla, ağalığın gücü tedricen azalmaya başlamış, yerini siyaset, eğitim veya ekonomik güçle öne çıkan yeni liderlik modellerine bırakmıştır.

3.1.2. İç Gruplaşmalar, Kollar ve Aile Şecereleri
Balyan aşireti, kendi içinde "kollar" veya "aile büyükleri" olarak adlandırılan daha küçük soy temelli birimlere ayrılmıştır. Aşiret üyeleri için aile şeceresi (soy ağacı) bilgisi hayati önem taşır; bu bilgi, evlilik bağlarını, miras haklarını ve sosyal statüyü belirlemede kullanılmıştır. Bu iç gruplaşmalar arasındaki ilişkiler, genellikle dayanışma esasına dayanmakla birlikte, siyasi güç ve kaynakların kullanımı konusunda rekabet unsurları da barındırmıştır.

3.2. Akrabalık ve Evlilik Pratikleri
Evlilik, Balyan aşiretinde sadece iki bireyin birleşmesi değil, aynı zamanda iki ailenin veya kolun arasındaki ittifakın pekiştirilmesi anlamına gelmiştir.
3.2.1. İçten Evlilik (Endogami) Eğilimi ve Toplumsal İşlevi
Balyanlar arasında, diğer birçok aşirette olduğu gibi, içten evlilik (endogami), özellikle de kız alıp verme (amca kızı evliliği) yaygın bir pratik olmuştur. Bu pratik, mülkiyetin ve toprağın aşiret içinde kalmasını garanti altına almış; aynı zamanda Alevi kimliğinin ve aşiret kimliğinin dışarıdan gelebilecek kültürel etkileşimlere karşı korunmasında bir sosyal güvenlik mekanizması görevi görmüştür.

3.2.2. Evlilik Kurumunun Modernleşmeyle Değişimi
Göç, eğitim ve kentsel hayatın getirdiği bireyselleşme, geleneksel evlilik pratiklerini önemli ölçüde dönüştürmüştür. Özellikle iyi eğitim almış ve büyük şehirlere yerleşmiş yeni kuşaklar, eş seçiminde daha bireysel kararlar almakta, içten evlilik baskısı azalmakta ve aşiret dışından (ancak genellikle Alevi cemaatinden) evlilikler artmaktadır. Bu değişim, geleneksel otoritenin ve akrabalık bağlarının gücünün azaldığının en somut göstergelerindendir.

3.3. Ekonomik Yaşam ve Geçim Kaynakları
3.3.1. Geleneksel Tarım ve Hayvancılık Pratikleri
Kırsal Balyan ekonomisi, çoğunlukla hububat tarımına ve küçükbaş hayvancılığa dayanmıştır. Toprak, aşiretin en önemli üretim ve statü aracı olmuştur. Tarımsal üretimde, mevsimlik işgücü ve kolektif yardımlaşma (imece) pratikleri önemli bir dayanışma biçimi olarak işlev görmüştür.

3.3.2. Mülkiyet İlişkileri ve Toprak Dağılımı
Toprak mülkiyeti genellikle aile büyüklerinin veya ağaların elinde yoğunlaşsa da, Alevi inancının getirdiği eşitlikçi felsefe, kaynakların aşiret içinde nispeten daha adil dağıtılması yönünde bir baskı yaratmıştır. Ancak 20. yüzyılın ortalarından itibaren tarımda yaşanan mekanizasyon ve nüfus artışı, toprağın yetersiz kalmasına ve dolayısıyla kitlesel göçün ana tetikleyicisi olmasına neden olmuştur.