Bu coğrafyadaki Alevilik, genel olarak Ocakzâde Aleviliği olarak tanımlanır; yani inanç sistemi, ocaklara ve pîrlere sıkı sıkıya bağlıdır.
1. Ocaklara Bağlılık ve Hiyerarşi
Bu bölgedeki Alevi köyleri ve toplulukları, manevi rehberlik almak için belirlenmiş ocaklara taliptir.
Mürşid (Yol Gösterici): AP Aziz Dede'nin mensup olduğu Ağuiçen Ocağı gibi büyük ocaklar Mürşid olarak kabul edilir. Bu, en üst düzeyde manevi otorite anlamına gelir.
Pîr (Rehber): Taliplerin yol hizmetlerini yürüten ve Mürşid Ocağı'na bağlı olan ocaklardır.
Talip (İzleyen): Köy ve mezralarda yaşayan, Pîr ve Mürşid'in yol göstericiliğini takip eden, görgü ve sorgu hizmetlerini yerine getiren topluluktur.
Bu hiyerarşi, inancın disiplinli bir şekilde yaşanmasını ve **"yol"**un nesilden nesile doğru aktarılmasını sağlar.
2. Dört Kapı Kırk Makam
Bölge Aleviliğinin temelini, "Dört Kapı Kırk Makam" öğretisi oluşturur. Bu, bireyin manevi olgunluğa ulaşması için geçmesi gereken aşamaları ifade eder:
Şeriat: İslam'ın temel kuralları.
Tarikat: İnanç yoluna girme ve teslimiyet.
Marifet: Hakk'ı tanıma ve manevi bilgi edinme (AP Aziz Dede'nin bâtınî ilmi bu makamla ilgilidir).
Hakikat: Allah'a ulaşma ve onunla bir olma.
Bu makamlar, bölge dedelerinin ve pîrlerinin nasihatlerinin özünü teşkil eder.
3. Cem ve Görgü Cemi
İnancın merkezindeki ritüel, Cem'dir.
Görgü Cemi: Özellikle önemlidir. Bu cem, taliplerin bir yıl boyunca yaptıkları eylemlerden sorumlu tutulduğu, küskünlerin barıştırıldığı (Rızalık Şehri), düşkün (yoldan çıkarılmış) ilan etme ve aklama gibi toplumsal yargılama ve barışma süreçlerinin yaşandığı temel ritüeldir.
Hizmetler: Cemler, Dede'nin önderliğinde 12 Hizmet (Gözcü, Zakir, Peyik, vb.) yürüten görevlilerce gerçekleştirilir.
AP Aziz Dede'nin bölgedeki rolü, bir Pîr olarak bu görgü ve rızalık mekanizmasını işletmek ve toplumun ahlaki düzenini sağlamaktı.
4. Tekke ve Ziyaret Kültürü (Evliya Pîr Ziyaretleri)
Bu bölgede, Anadolu'nun genelinde olduğu gibi, vefat etmiş evliyaların ve pîrlerin türbeleri önemli ziyaret yerleridir.
AP Aziz Dede Türbesi: Dede'nin Şexmir köyündeki türbesi de bu kültürel yapının bir parçasıdır. Bu türbeler, şifa, dilek ve manevi arınma için ziyaret edilir. Bu, vefatından sonra dahi AP Aziz Dede'nin topluluk üzerindeki manevi etkisini sürdürmesini sağlar.
Bu inanç yapısı, AP Aziz Dede'nin ürüst, temiz ahlaklı ve nasihat eden bir zat olarak tanınmasının ve tıbbi çözümü olmayan hastaya şifa veren bir ermiş olarak kabul edilmesinin temelini oluşturur.