KİMLİĞİNİZ LAKABINIZDA GİZLİDİR

Lakap, birine kendi adından ayrı olarak sonradan takılan ve genellikle bir özelliğini yansıtan ad. Bu özellik içinde gizli olan kimlik vardır. Kimsiniz ? Kimlerdensiniz ? atalarınız, oymağınız ,obanız, soyunuz, boyunuz , sülaleniz ,atalarınızın mesleği ve kabileniz kimlere dayanıyor ? sorularının karşılığını büyük ölçüde lakabınızda gizlidir.
Ayrıca yer ve insan adlarında da tarih ve coğrafya bilgileri ile geçmiş kendini gösterir.
Bazı bilgileri hatırlayarak bu konuyu kısaca anlatmak istiyorum.
24 OĞUZ BOYU ŞUNLARDIR :
A- BOZOKLAR :
a) Gün Han’ın oğullarından oluşan boylar: Kayı, Bayat, Alka (ak) Evli, Kara Evli.
b) Ay Han’ın oğullarından oluşan boylar : Yazır, Döğer, Dodurga, Yaparlı.
c) Yıldız Han’ın oğullarından oluşan boylar : Avşar,Kızık, beğ-Dili, Karkın.
B- ÜÇOKLAR :
a) Gök Han’ın oğullarından oluşan boylar: Bayındır, Beçene , Çavuldur, Çepni.
b) Dağ Han’ın oğullarından oluşan boylar : Salur, Eymür, Ala-Yundlu (hayvanları iyi), Üregir(Yüreğir).
c) Deniz Han’ın oğullarından oluşan boylar : İğdir, Büğdüz, Yıva, Kınık.
Kaşgarlı Mahmut “ Divan-ı Lügat-it Türk “ adlı eserinde Oğuz kelimesini açıklarken 22 soyun adını(Uygur dilinde 11.yy’ da söyleniş şekliyle ) ve her soyun damgasını çizimlerle –şekillerle anlatmıştır. Kızık ve Karkın boylarını çizelgesine almamıştır.
Bu damgaları büyük ve küçük baş hayvanlara , obalar uzun yıllar Orta Asya’da ve Türkiye’de işlemişlerdir. Halen de bu uygulamanın görüldüğü yerler bulunmaktadır.
Kınık, Kayıg,Bayundur, İva” Yiva”, Salgur, Afşar, Bektili,Bügdüz, Bayat, Yazgir, Eymür, Kara Bölük, Alka Bölük, İgdir, Üregir, Tutirka, Ulayundlug, Tüger, Peçenek, Çavuldur, Çebni, Çaruklug(Coruklar).
630 yıllında , Uygur ,Sir_tarduş , Çabiş, Böke, Bayırku, Tongra, Gon, İske, Adiz, Ekşid, Basmil, karluk adlı Tura kabilelerini birleştiren Uygurlar , dokuz büyük soydan oluşan Uygur kabileleri ittifakını oluşturarak kendi isimleriyle anılan devlet kurmuşlardır.
Soydaşlık (Urukdaşlık ) anlayışı ve uygulamasından sonra devlet kurma geleneği yerleşmiştir.
Değerli araştırmacı yazar,şair ve öğretim üyesi dostumuz Mehmet Aydın ‘ın “ Bayat Boyu ve Oğuzların Tarihi” adlı eserinde yer alan şair Bayram Çukurkavaklı’nın “ Soy Ağacı “ şiirinde ifade tarih şiir dizelerine yansıtılmış:
“…Bir kökten yirmi dört dalız /Yirmi dört dalın süslediği kök / Oğuz oğullarıyız…”“Oğul oğul tanı bunları/ Alka,Avşar,Aymur,Alanaozu kar fırtınasıdır. Bayat,Bayındır,Büğdüz,Beğdili/Yaydan fırlayan okun görünmeyen sesi/Kayı,Karaevli, Kınık,Karkın, Yazır, Yabırlı, Yive, Yarkın/Gök Tanrı’nın kır atının yelesi…”
Oğuz boyları yeni yerleştikleri veya kurdukları köylere kendi boy adlarını verdiler.Osmanlı nüfus sayımlarında, eski tapu ,nüfus, askerlik ,vergi ve mahkeme kayıtlarında, devlet arşivlerine konan kayıtlarda LAKAP isimden önce yer alırdı.
Bugünde bu lakaplar yazılmasa da halk arasında yaygın bir şekilde bilinir ve yeri geldikçe kullanılır. İşte bu lakaplarda kendinizi, soyunuzu, boyunuzu, sülalenizi ve kısaca geçmişten gelen kimliğinizi anlamlı bir şekilde bulabilirsin.
Uzun yıllar Türk Cumhuriyetleri ve topluklarında İpek Yolu Kültür araştırmalarında edindiğimiz bilgi ve belgeler ile Ülkemizde, Balkanlarda yaptığım araştırmalarda ve incelediğim çok sayıda yazılı kaynakta lakapların, yer ve insan adlarının önemli bir yeri, önceliği ve önemi olduğunu gördüm.
Yetişkinler bilmeliler ve yeni yetişen çocuklarımız da kabile lakaplarını öğrenerek ve gelecek kuşaklara da öğretmelidirler. Kim olduğumuz LAKABIMIZDA gizlidir demeliler.

YAHYA AKSOY