Kaza ve kader inancını doğru anlamalıyız. Kaza ve kadere inanmak iman esaslarının sonuncusudur. Zaman zaman kaderim, alın yazım buymuş denilerek üzerine düşen, yapması gereken görevler terk edilmekte suçta kadere yüklenmektedir.

Başlangıçtan sonsuza kadar ne olacaksa Allah(c.c.) hepsini bilir. “Künfeyekün” (Bir şeye ol derse o hemen oluverir.) Rabbimizin olacakların hepsini önceden bilip takdir etmesine (ölçüp, biçip belirli kılmasına) KADER denir. Bu Allah-u Teala’nın ilim sıfatının sonucudur.

Yüce Allah (c.c.)’ın takdir ettiği şeylerin yeri ve zamanı gelince, O’nun tarafından yaratılıp ortaya çıkmasına ise, KAZA denir. Bu da, Allah-u Teala’nın irade, kudret ve tekvin (yaratma) sıfatlarının bir sonucudur.

Bir çok kimse kaza ve kaderi yanlış anlamakta ve yanlış yorumlamaktadır. Halbuki Cenab-ı Allah’ın takdir etmesi ilim sıfatıyladır. Levh-i Mahfuzda her şeyin yazılı olması, Allah’ın her şeyi bilmesinin sonucunda yazılmıştır. Yani Allah (c.c.) zamanla kayıtlı değidir geçmiş, şimdiki, gelecekteki her şeyi bildiği için bunları kayıt altına almıştır. Yani bizlerin ne yapacağını Cenab-ı Allah bildiği için Levh-i Mahfuzda onları kayıt altına almıştır. Bize ne yapmamız gerektiğini bildirmiş ancak zorlamamıştır. Kelamda en temel kural: “İlim maluma tabidir.”
Allah bildiği için yapılacakları kayıt altına almıştır.

Mesela; Takvim yapraklarında ay veya güneşin tutulacağının yıllar öncesinden yazılmış olduğunu görürüz. Pekala, ay veya güneşin tutulması takvimde yazıldığı için midir? Yoksa tutulacağı bilindiği için mi takvime yazılmıştır.? Elbette Ay ve güneşin tutulacağı bilindiği için takvime yazılmıştır. İşte Cenab-ı Allah’ın yazması da aynen takvimdeki yazma gibidir. Çünkü insanın cüz-i iradesi vardır.
Kul ister, Cenab-ı Allah yaratır. Kul hayrı ve şerri yapmakta serbesttir. Ama bu dünya imtihanının sonucunda kötülükleri yapıp günaha girenler cezasını, iyilikleri yapıp sevaba nail olanlar da mükafatını göreceklerdir. Her şeyi yaratan Allah (c.c.) dır. Hayrı isteyerek, şerri de istemediği halde, kul isterse yaratır. Çünkü yaratmak Allah’ın sıfatıdır. Onun içindir ki, irademizi iyilikleri yapmak ve kötülüklerden kaçınma yönünde kullanmalıyız.

Teşbihte hata olmasın Öğretmen, öğrencilerinin başarılı olmasını ister ama yapmış olduğu imtihanda kiminin kağıdı 0 sıfır, kiminin ki 50 Elli, kimininkide 100 yüzdür. Adaletin gereği her hak sahibine notu doğru bir şekilde vermek Öğretmenin asli görevidir. Aslında notlar her ne kadar Öğretmen tarafından verilmiş gibi görünse de öğrencinin kendi hak ettiği bir sonuçtur. Zayıf başarısız olan Öğrenciler Öğretmeni şuçlamamalı kendi tembelliğini görüp çalışarak başarılı olmalıdır. Bu örnekten hareketle hiç kimse Allah (c.c.) suçlayamaz kendini suçlayıp emredilenleri yapıp haram edilenlerden de kaçınarak kurtuluşa ermek için çalışmalıdır.Allah (c.c.) kimseye zulmetmez her hak sahibinin hakkını verir.

Allah (c.c.) ve Resûlü Peygamber Efendimiz Hz.Muhammed (s.a.s.)’in emrettiklerini yapmayıp haramlarından kaçınmayanlar yaratılış gayelerine uygun olarak kulluk görevini yapmadıkları için cezalandırılacaklardır. Görevini yapanlarda mükafatlandırılacaklardır.

Allah (c.c.) haksız yere birini Öldürmeyin emrine rağmen birini haksız yere öldüren kendi iradei cüziyesinin gereği olarak yaptığı yanlış vesileyle cezalandırılacaktır. Allah (c.c.) tektir, birdir.Kul ister kulun istediğini Allah (c.c.) yaratır.Hayrıda şerride yaratan Allah(c.c.)’tır.

Alemdeki canlı, cansız, zerreden kürreye her varlığın, güneşin, ay’ın ve yıldızların yoktan yaratıldığı bildiğimiz bir hakikattir. Bütün bunların belli bir düzen ve ölçüler içerisinde hareket ettiğini, değişip durduğunu, zamanı gelince de yok olacağını biliyoruz.Bu mükemmel düzen, bu sürekli yaratılış bir tesadüfün eseri olamaz. Olamaz diyorum çünkü en basit şeylerin bile kendiliğinden meydana gelmediğini biliriz. Kısacası tesadüfler bile asla tesadüf edemezler.

Mesela; yazılmış bir yazı bize onu yazanı, yapılmış bir bina o binayı yapan ustayı hatırlatır. Hiç birimiz demeyiz ki, bu yazı veya bina tesadüfen kendiliğinden var olmuştur. Kısacası onların tesadüfen olmadığını biliriz. Böyle basit şeylerin bile tesadüf olmadığını kabul ettiğimize göre, Kainattaki mükemmellikleri mili metrik hata kabul etmeyen, düzen ve intizamın bir tesadüf eseri olarak değil, sonsuz güç, kuvvet ve
kudret sahibi olan Allah-u Teala (c.c.) tarafından yaratılmış olduğunu bilir ve öyle inanırız. Çünkü Allah (c.c.)’ın iradesi, bilgisi dışında hiçbir şey olmaz.

Âyet-i Kerîmede: “Haberiniz olsun ki biz her şey’i bir kaderle yaratmışızdır.” (Kamer Sûresi âyet:49) büyütülmüştür.
Allah Resûlü (s.a.s.) hadisi şeriflerinde şöyle buyurmuştur: “Her şey bir kadere (ölçü ve plana) göredir...”
(M6751 Müslim, Kader, 18; MU1629 Muvatta", Kader, 1)

Kulun iradesinin etkili olmadığı hususlar da tabi ki vardır. Allah (c.c.) her insan için bir ölüm saati belirlemiştir. Her canlı mutlaka ölecektir. İradesiyle ölümden kurtulması, rızkını istediği gibi bulması mümkün değildir.

Cenab-ı Allah; kullarını hür iradeleri ile tercih edip yaptığı her şeyden sorumlu tutmuştur. Zerre miktarı, hardal tanesi kadar da olsa yapılan iyilik ve kötülüklerin hesabı sorulacaktır.

Cenab-ı Allah (c.c.) biz Mü’minleri ve cümle Ümmeti-i Muhammedi, iman esaslarına gereği gibi inanmış amel-i salih, kaderi güzel kullarından eylesin.