Boykot nedir? Boykot, günümüzde ortaya çıkan yeni bir olgu değildir. Bu eylemin kadim tarihten günümüze uzanan sürecini inceleyerek bu konuyu aydınlatacağız.
Boykotun Sözlük Anlamı: "Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere baskı yapmak amacıyla, bir kişiyle, bir yerle, bir topluluk, kuruluş ya da bir ülkeyle her türlü ilişkiyi kesme kararı." anlamına gelmektedir.
Boykotun Tanımı: Boykot, "şiddet içermeyen bir protesto ifadesi olarak bir ürün, kişi, kuruluş, şirket veya ülkeden gönüllü olarak uzak durma eylemidir. Genellikle ahlaki, sosyal, politik veya çevresel sebeplerden dolayı yapılır. Boykotun amacı, hedeftekine ekonomik zarar vermek veya ahlaki bir öfke yaratarak, genellikle sakıncalı bulunan bir davranışı değiştirmeye zorlamaktır."
Boykot Kelimesinin Kökeni ve Tarihi İddialar: Boykot kelimesinin, İrlandalı milliyetçi lider Charles Stewart Parnell ve İrlanda Toprak Birliği’nin 1880’de yaptığı bir öneri üzerine bu taktiğin başarıyla uygulandığı Yüzbaşı Charles Boycott’tan geldiği söylenir. Ancak metinde, boykotun geçmiş tarihinin 1400 yıl öncesine, Hz. Muhammed ve Bizans dönemine kadar uzandığı, gizlenen İslam tarihinde görüldüğü iddia edilmektedir.
Bizans’a Karşı Şarap Boykotu İddiası: Arabistan’da İslam’ın doğuşuyla hızla dünyaya yayılan İslami hareket, Anadolu’da Hristiyan Bizans İmparatorluğu kuranlarla inanç çatışmasına girdi ve ilişkiler giderek bozuldu. Daha önce Bizans ile ticari ilişkileri olan Arapların İslami inanç politikaları gereğince aralarındaki ticari çıkarlar zedelendi, gerginlikler ve anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Metne göre, Araplar Bizans’ı ekonomik olarak zayıflatmak için siyasal ve dini bir hareket kullanarak, Bizans’tan alınan şarapları boykot etti; bunu haram kılma ve yasaklama kararıyla destekledi. Bu hareketin 1400 yıl önce Bizanslılara karşı yapılan ilk boykot eylemi olduğu öne sürülmektedir.
Dini Fetvalar ile Boykotun Kalıcılığı: Dinsel fetvalarla Bizans şarabının boykot edilmesi, inançsal boyutta günümüze kadar haram ve yasak olarak kabul edilip İslam tarihine geçti. Şarabın haram kılınmasının o dönemdeki Bizans ile Müslümanların ticari çıkarlarının bozulmasından kaynaklanan siyasal bir boykot eylemi olduğu iddia edilmekte; din adamlarının ise bu gerçeği Müslüman toplumuna yansıtmadığı belirtilmektedir. Günümüzde hala şarabı haram olduğu için içmeyen Müslümanların varlığına dikkat çekilmektedir. Ayrıca, gizli dini tarihlere atıfla, geçmişteki birçok peygamberin sofrasında şarabın eksik olmadığı, hatta İsa’nın öğrencileriyle sabah kahvaltısında şarap içtiğinin dini kitaplarda yazdığı iddia edilmektedir.
Siyasal Boykot Geleneği ve Günümüz Örnekleri: 1400 yıl önce başlatılan bu siyasal boykot geleneği günümüzde de devam etmektedir. Devletlerin çıkar ilişkileri bozulduğunda birbirlerinin mallarını boykot etmesi, hala süren ekonomik bir baskı yöntemidir. Örneğin, Müslümanların İsrail ile ilişkileri bozulduğunda İsrail menşeli bir ürünü (örneğin Coca-Cola) boykot etmesi bunun güncel bir örneğidir. Bu boykot eylemi evrenselleşmiş durumdadır. Metinde, Diyanet’in bugün dini bir fetva ile Coca-Cola içmenin haram olduğunu ilan etmesi durumunda, şarabın başına gelenin Cola’nın da başına geleceği; yani siyasal bir boykotun din yoluyla haram kılınmasının, ömür boyu sürecek bir eyleme dönüştüğünün en somut örneğinin şarap olduğu savunulmaktadır.
Boykotun Güncel Kullanımı ve Tehlikeleri: Günümüzde uluslararası boykotlar, siyasi partilerin birbirine karşı boykot eylemleri artık sıradanlaşmıştır. Artık bireyler, aileler, şirketler ve siyasi partiler de çıkar ilişkileri bozulduğunda veya olumsuzluklara tepki olarak boykot eylemlerine başvurmaktadır. Haksızlığa karşı boykot, giderek bir eylem tarzı olarak hayatımızda yerini sağlamlaştırmaktadır.
Ancak, dini fetvalarla başlatılan boykotların çok tehlikeli olduğu ve ömür boyu süren inançsal bir boyuta dönüşerek insanları etkilediği, o boykot edilen eşyayı haram kılıp yasaklayarak toplumdan mahrum bıraktığı net bir şekilde görülmektedir. Dini değerleri kullanarak boykot etmek, ömür boyu süren bir boykot eylemine dönüştüğü için çok tehlikeli bir yöntemdir.
Sonuç: Boykot ile bir şeyi haram kılmak ve yasaklamak ne kadar doğru bir davranış olduğu sorusunu okuyucuların takdirine bırakıyorum.
Hüseyin TURHAL