Sinir Sisteminden Yaratıcının Birliğine: İnsan Vücudundaki İlâhî Mükemmellik ve Kalp–Kafa İzdivacı

Yazar: Murat Kerem

“Sinir sistemine bir mikroskopla, kalbe bir tefekkür penceresinden bakabilen insan;
maddede kudreti, kudrette ise Yaratan’ın birliğini görür.”



İlmin, Marifetin ve Hayretin Kavşağı

Bir gece vakti, şehir ışıklarından uzak bir tepede durduğunuzu hayal edin. Gökyüzünde sayısız yıldız… Her biri belli bir yörüngede, sessiz ama kusursuz bir uyum içinde dönüyor.
O an fark edersiniz ki, bu manzaranın bir benzeri aslında içinizde saklıdır.

İnsanın iç âlemi, dış âlemde gördüğü nizâmın küçük bir izdüşümüdür.
Kafatasınızın içinde yıldızlar yerine nöronlar, galaksiler yerine sinir ağları bulunur.
Bu evrenin güneşi ise beyindir; milyarlarca sinyali, vücudunuzun her hücresine ışık gibi ulaştırır.

Ve her emir, tıpkı kâinatı idare eden tek bir İlâh’ın kanunları gibi, şaşmadan, sapmadan hedefe varır.

Bediüzzaman Said Nursî, bu hakikati “İnsan küçük bir âlem olduğu gibi, âlem de büyük bir insandır” diye ifade eder [3].
Kur’ân-ı Kerim’de de bu düzen, “Biz insanı en güzel biçimde yarattık” [1] ayetiyle dile getirilir.



Beyin: Milyarlarca Hücrelik Sessiz Orkestra

Beynin içinde yaklaşık 86 milyar nöron bulunur. Nöronlar, bilgiyi alan dendrit adlı uzantılara ve bilgiyi ileten akson adlı çıkıntılara sahiptir.
Aralarındaki köprüler —yani sinapslar— sayıca 100 trilyonu aşar [6]; bu, Samanyolu’ndaki yıldızlardan bile fazladır.

Sinyaller bazen 120 metre/saniye hızla iletilir. Önce elektriğin dili konuşulur (aksiyon potansiyeli), sonra kimya devreye girer:
• Dopamin: Motivasyon, ödül ve haz hissini oluşturur.
• Serotonin: Duygu durumunu dengeler, huzur verir.
• Asetilkolin: Kas hareketleri ve hafızada görev yapar.
• Glutamat: Öğrenme ve hafıza için temel uyarıcı nörotransmiterdir.

Bir şehir düşünün: milyarlarca ev, yollar, köprüler… Her trafik ışığı tam zamanında yanar.
Beyin de öyledir; bu orkestrada hiçbir nota yanlış çıkmaz, çünkü şef, el-Bedî‘ olan Yaratıcıdır.



Beyin Bölgeleri: İlâhî Takdirin İnce Hesabı

Beyin dışarıdan tek bir kitle gibi görünse de, içinde farklı görevler üstlenen bölümler vardır:
• Frontal lob: Planlama, karar verme ve problem çözme merkezi.
• Parietal lob: Dokunma duyusu, mekân algısı ve yön bulma.
• Temporal lob: Duygular, hafıza ve dil işlemleri.
• Oksipital lob: Görsel bilgilerin işlendiği alan.
• Beyincik: Denge ve koordinasyon.
• Beyin sapı: Nefes, kalp atışı ve reflekslerin idaresi.

Bediüzzaman, “Her bir uzuv, umum bedene hizmet eder; bu, bir tek ruhun idaresinde olduğunu gösterir” diyerek [3] bu uyumun işaret ettiği vahdeti vurgular.



Kalp–Kafa Diyaloğu: Manevî Merkez ile Biyolojik Merkez

Maddî yapının derinliklerine indikçe, manevî bağların işaretleri belirir.
Beyin bedenin yönetim merkezidir; ama tasavvufta asıl taht kalptir.
Peygamber Efendimiz, “Bedende bir et parçası vardır; o düzgün olursa bütün beden düzgün olur…” [2] buyurur.

Bilimsel olarak da kalp ile beyin arasında güçlü bir bağ vardır.
Kalbin ürettiği elektrik alan, beyninkinden 60 kat daha güçlüdür ve bu etki vagus siniri aracılığıyla tüm vücuda yayılır.

Asrın Beyin Yapıcısı, bu dengeyi şöyle tarif eder:

“Kalp, Rabbini tanıma mahallidir; akıl ise o tanımanın şerh ve izahını yapan tercümandır.” [5]



Kalp–Kafa İzdivacı: İnsanı Kâmil Yolunun Eşiği

Kalp ile akıl, ayrı ayrı eksiktir; birlikteyse tamamlanır.
Akıl, hakikatin yönünü gösterir ama yürütmez; kalp, yürütür ama yönü karıştırabilir.
Bir seyyahın elinde pusula vardır ama yakıtı yoktur; diğerinin yakıtı vardır ama pusulası yoktur.
Ancak ikisi birleşirse yolculuk tamamlanır.

Bediüzzaman, “İlim, imana kuvvet verir; iman, marifete; marifet, muhabbete…” [3] diyerek bu yolculuğun merdivenlerini gösterir.
Asrın Beyin Yapıcısı ise bu manayı şöyle derinleştirir:

“Akıl, doğruyu gösterir ama kalp o yolda yürütür.
Biri nur, diğeri motor gibidir.” [5]



Sinir Sistemi: Tevhid Kanununun Beden Dili

Sinir sistemi, bütün bedeni tek merkezden yönetir.
Bu birlik, tevhid hakikatinin canlı bir delilidir.

Kur’ân buyurur:

“Eğer göklerde ve yerde Allah’tan başka ilahlar olsaydı, kesinlikle bozulup giderdi.” [1]

Bediüzzaman da bu hakikati şöyle ifade eder:

“Her uzvun bütün bedene hizmet etmesi, tek bir ruhun idaresini gösterir.” [3]



Tefekkür: İlmî Keşiften Manevî Ufuğa

Meşhur bir sözde şöyle denir:

“Tefekkürün bir saati, bir sene nafile ibadetten hayırlıdır.”
(Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ) [4]

Bu ifade isnad bakımından zayıf kabul edilse de, mânâsı derindir.
Asrın Beyin Yapıcısı, tefekkürü şu şekilde tanımlar:

“Tefekkür, insanın gözünü iç âleminin derinliklerine çevirmesi, orada bin bir delil ile Rabbini bulmasıdır.” [5]

Beyin ve sinir sistemi üzerine düşünmek, sadece biyolojik bir hayranlık değil;
Yaratan’ın kudretini, hikmetini ve birliğini seyreden bir yolculuktur.



Bedenin Mekanizmasından Ruhun Ufuklarına

Sinir sistemi… Elektriğin hızını, kimyanın hassasiyetini, biyolojinin canlılığını bir potada eriten bir sanat eseri.
Kalp ile kafa izdivacı… Hem dünyayı hem ahireti aydınlatan bir denge noktası.

Biri bedenin hücrelerine hayat taşır, diğeri ruhun derinliklerine nur…
İkisi birleştiğinde, bilgi hikmete, güç merhamete, hisler istikamete kavuşur.

Bu birlik, insanın yalnızca biyolojik değil, aynı zamanda metafizik bir varlık olduğunu gösterir.
Ve insan, eşref-i mahlûkat sırrına ererek, insan-ı kâmil ufkuna doğru yürür.



Kaynakça
1. Kur’ân-ı Kerim: Tîn 4; Secde 7; Enbiyâ 22.
2. Buhârî, Îmân, 39.
3. Bediüzzaman Said Nursî, Mesnevî-i Nuriye, Sözler, Münâcât, Lem’alar.
4. Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, c.1, s.310, h.no:895 — (isnad zayıf, mânâ makbul).
5. KZT, İ. Ekseni, Prizma
6. Modern Nörobilim Kaynakları: Eric Kandel, Principles of Neural Science; Bear, Connors & Paradiso, Neuroscience: Exploring the Brain.