Ülkemizde kimi coğrafi oluşumlar iyi bilinir. Belli başlı göller dağlar nehirler hafızada tutulur. Ancak bazıları da göz ardı edilir. Süphan, Ağrı, Erciyes, Nemrut, Uludağ, Toroslar, Menteşe, Tendürek, Küre, Kaçkar, Ilgaz, Allahuekber dağları, Kazdağları, Amanoslar göllerden; Van, Tuz, Eğirdir, Beyşehir, Seyfe, Salda, Bafa, Hazar, Çıldır Irmaklardan Ceyhan, Seyhan, Kızılırmak Yeşilırmak, Ergene ve Meriç, Büyükmenderes ve Küçükmenderes, Fırat ve Dicle çoğumuz tarafından bilinir. Dagların yüksekliği, göllerin havza genişliği, nehirlerin uzunluğu ve debisi, nereden doğar nereye dökülür detaya inilir. Ancak bazıları da var ki ilk kez işitilir.
...

Çoruh onlardan birisidir mesala. O güzergaha yolunuz düşmemişse nereden görüp haberdar olacaksınız. Ya bir HES mevzusu nedeniyle veya bir rafting meselesiyle ilgili işitirsiniz Çoruh’u. Oysa Çoruh geçtiği yerlere hayat veren bir Irmaktır. Bayburt yakınlarındaki Mescit dağlarından doğuyor, Erzurum Artvin’i turluyor, Gürcistan’ı ziyaret ediyor ve Karadeniz’e dökülüyor. Çok da uzun sayılmaz. Aras’ın yaklaşık yarı, Kura’nın üçte biri uzunluğundadır.
...

Kura uzun yalnız. Ardahan yakınlarından doğuyor, Ermenistan ve Azerbaycan’dan geçiyor, Aras’ın katılımından sonra Hazar’a dökülüyor. Aras ise Erzurum’un yükseklerinden çıkıyor Kura gibi o da Ermenistan Azerbaycan turu yapıyor ve son etapta Kura’ya katılıyor. Aras bin küsur, Kura bin beşyüz küsur km uzunluğundadır. Aras’ın yarı uzunluğu ise ülkemiz sınırları içerisinden geçmektedir. Irmaklarımız geçtikleri yerlere hayat vermekte güzellik katmaktadırlar.
...

Bu yazıda Fırat ve Dicle’den de bahsedelim. En uzun ırmaklardan olup bu iki nehir ülkemizden doğarlar Suriye ve Irak topraklarını sularlar sonra birleşerek Basra Körfezi’ne dökülürler. Fırat, Murat ve Karasu ırmaklarının Elazığ il sınırında bir araya gelmesiyle oluşur. Murat Ağrı Diyadin’den, Karasu Erzurum Dumludağ’dan doğar, Dicle’nin kaynağı ise Elazığ Hazar gölüdür. Fırat üzerinde Keban ve Atatürk barajları kuruludur.
...

Kızılırmak ve Yeşilırmak her ikisi de ülkemizden doğar yine ülkemizden batarlar. Turlarını tamamlayarak Karadeniz’e dökülürler. Yeşilırmak Samsun Çarşamba’dan, Kızılırmak yine aynı ilin Bafra ilçesinden denize ulaşır.Yeşilırmak Sivas Suşehri Kösedağ, Kızılırmak ise yine Sivas İmranlı Kızıldağ’dan doğar. Renginin kızıllığı Kızıldağ’ın jeolojik yapısından, Yeşilırmak’ın yeşilliği ise zeminindeki mavi yeşil algler nedeniyledir.



Kemal SEYFİ
19.03.2022