Kuruluş ve yükseliş insana ayrı bir haz ve gurur verir ancak duraklama gerileme ve çöküş sözcükleri acı ve hüzün verir. Her organizma gibi devletler de doğar büyür ve ölürler. Yani nasıl ki bir canlı varlık için bu süreçler kaçınılmaz ise devletler için de aynı durum söz konusudur. Farklılık sadece devletlerin ömrüdür. Her canlıya göre olmasa da çoğu canlıya göre daha uzun sürelidir. Bir devlet kurulur yükselir çöker ama kimler gelir kimler geçer. Kimler başa geçer hükümranlık sürer kimler acı ve ıstırap çeker.
………………………….

Osmanlı uzun dönem yaşayan imparatorluklardan birisidir. Altı asrı aşan bir süre varlık göstermiştir. Şöyle bir düşünüldüğünde kimler tahta oturmuştur, kimler devletin işini yürütmüş denildiğinde sayısız insan gelip geçmiştir.
…………………………..

Hükümdarlık makamında oturan otuz altı Osmanlı padişahıdır. Otuz altı Osmanoğlu babadan oğula kimisi kısa süreliğine kimisi uzun süreliğine tahta çıkmıştır. Ancak bu sürede kaç kişi sadrazamlık makamına getirilmiştir denilirse hükümdar sayısının neredeyse sekiz on katıdır.
…………………………

Osmanlı İmparatorluğu’nda Kuruluş dönemi 11, Yükseliş dönemi 34, Duraklama Dönemi 82, Gerileme dönemi 48 ve Çöküş dönemi 117 olmak üzere toplam 292 sadrazam ataması yapılmıştır. Birden fazla aynı göreve gelen sadrazamlar sayılmazsa, toplamda 218 farklı isim Osmanlı Sadrazamı olarak görev yapmıştır.
…………………………

Akılda kalanları kim denilirse Çandarlı Halil, Sokullu Mehmet, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Mustafa Reşit Paşa, Mahmut Şevket Paşa ve Talat Paşa’dır. Unutulmazlardan birisi de her ne kadar sadrazam olmamış olsa da bir hukuk eseri olan ünlü Mecelle’yi kaleme alan Ahmet Cevdet Paşa’dır. Kadılık valilik ve vezirlik görevinde bulunmuştur.
……………….

Veziriazam sayısı budur ama vezir sayısına ulaşılamamıştır. O da belki binlerle on binlerle ifade edilebilecek bir sayıdır.


Kemal GÜL
09.03.2022