FATİMİLER KİMDİR?
İsmaililerin önderi İmam Ubeydullah, 909’da Aglebiler Devleti’ne son veren Şii ayaklanmasıyla tutsaklıktan kurtulup el-Mehdi ve Emirü’-Müminin unvanını alarak kurduğu devletin başına geçti (909-934). Böylece kurulan devlet , Hz. Ali ve Fatıma’nın soyundan geldiklerini ileri sürdükleri için Fatımiler adı verildi. Ubeydullah tahta geçtikten kısa bir süre sonra İdrisilerin Fas’tan Mısır’a kadar uzanan topraklarını ele geçirdi. Yerine geçen oğlu Ebu’l-Kasım (934-946) da bir filoy ile Fransa kıyılarını yağmaladı ve Cenova’yı aldı. 969’da Mısır Fatımilere bağlandı. 10. yüzyılın ikinci yarısında başkomutan Cevher’in çabalarıyla fetih hareketleri büyük boyutlara ulaştı. 969’da Fustat alındı. Cevher bugünkü Kahire’yi oluşturan yeni mahalleler kurdurdu. Ünlü Camiü’l Ezher ve Medresesi de onun zamanında kuruldu (972). Böylece Cevher yaptığı önemli işlerle Fatımi Devleti’nin ikinci kurucusu durumuna yükseldi. Bir süre sonra Hicaz Bölgesi de Fatımi egemenliğine girdiyse de bu sürekli olamadı. Daha sonra Suriye topraklarına giren Fatımilerin sınırları el-Aziz’in saltanatının sonlarına doğru en geniş sınırlarına ulaştı. Fatımilerin 5. halifesi ve Mısır’ın alınmasından sonra tahta çıkan ilk Fatımi halifesi el-Aziz (975-996), Atlas Okyanusu kıyılarından Kızıldeniz ve Yemen’e, Mekke ve Dımaşk’a (Şam) kadar geniş bir alanda kendi adına hutbe okutmayı başardı; birçok yeni cami, saray ve köprü yaptırdı. 1040’ta kurulan Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun Ortadoğu’ya tamamen egemen olmak istemesi, Fatımilerle Selçukluları karşı karşıya getirdi. Selçuklular 1071’de Kudüs’ü, 1076’da da Şam’ı alarak Suriye’de Fatımi egemenliğine son verdiler. Fatımi Devleti’nin gerçek ve sağlam temellerini Halife el-Muliz ve el-Aziz attı. el-Aziz’den sonra tahta çıkan el Hakim döneminde ünlü Darül-Hikmeler kurulmakla birlikte büyük karışıklıklar yine bu dönemde başladı. El-Aziz 1021’de ortadan kaybolunca devletin başına küçük yaştaki şehzadelerin geçmesi üzerine yönetim komutan ve vezirlerin elinde kaldı. El-Mustansır’ın uzun süren halifeliği (1035-1094) döneminde devlet gerilemeye başladı. Bedru’l-Cemali’nin vezirliğe ve ordunun başına getirilmesi, Fatımiler için yeni bir dönem başlattı. 20 yıl süren yönetimi sırasında ülke içinde huzur ve güven sağlandı. Yerine geçen oğlu el-Melik, el-Efdal Şahinşak da devlet işlerini başarıyla yürüttü. El-Mustansır’ın ölümünden sonra el-Melik el-Efdal, Mustansır’ın oğlu el-Mustali’yi halifeliğe getirdi. Bir kukladan öteye geçmeyen el-Mustali zamanında da ülkeyi yine o yönetti. El-Melik el-Efdal bu sırada başlayan Haçlı kuşatmalarını başlangıçta yeteri kadar dikkate almadı. El-Mustali’den sonra yerine beş yaşındaki oğlunu, Efdal halifelik makamına getirdi ve kendisine el-Amir unvanı verildi (1101-1130). Halife el-Amir 1121’de el-Efdal’i öldürttü. Fatımilerin bundan sonraki tarihleri iç karışıklıklarla doludur. El-Amir’den sonra iş başına geçen Halife el-Hafız’ın (1130-1149) son günlerindeki gücü artık saray duvarlarını bile aşamıyordu.
Oğlu ez-Zafir (1149-1154) ve el-Fa-iz’den (1154-1160) sonra yerine geçen 9 yaşındaki el-Adid dönemleri karışıklıklar içinde geçti. Bu son halife ülke içindeki huzursuzluğu Şam’ın ünlü komutanlarından Şirkuh’u vezirlik makamına getirerek sona erdirmek istediyse de Şirkuh, Fatımi Hanedanı’nın tüm yetkilerini ellerinden aldı. Oğlu Salahattin Eyyubi 1171’de Fatımiler Devleti’ne son vererek hutbeyi Abbasiler adına okuttu.