LAO-TZE (İÖ 7.yy)
Çinli filozof. Taoculuk’un kurucusudur.
Lao-Tze’nin doğum ve ölüm yılları konusunda kesin bilgi yoktur. Kimi kaynaklara göre 604’te Po sancağındaki Kou kantonuna bağlı Khio-Jin köyünde doğmuş, 520’de ölmüştür. Konfüçyüs’ün, gençliğinde, onunla tartışmalara girdiği söylenir. Lao-Tze, Çinliler arasında Buddha gibi bir peygamber sayılmış, nurla aydınlatıldığına, anasının karnında seksen yıl durduğuna inanılmıştır. Gene, kimi tarihçilere göre, soyadı Li, adı Erh’tir. Kendisine aydınlık anlamında Po-Yang dendiği, öldükten sonra Tan (üstat) olarak anıldığı, Çin kaynaklarında Lao-Tze (yaşlı filozof) adının kullanıldığı belirtilmektedir. Bunların başka kişiler olduğu da öne sürülmüştür. Yaşamına ilişkin söylencelere karışmış pek az bilgiden biri de, Chou hanedanının arşivinde çalıştığı yolundadır. Bu sülalenin çöküş döneminde, yaşadığı yerden ayrılmış, bir geçitte, buranın bekçisinin dileği üzerine, görüşlerini anlatan Tao-Te-Çhing (Taoizm) adlı kitabı yazmıştır. Bir öküzün sırtında Batı’ya gittiği, Çin’e hiç dönmediği söylenir.
Taocular’ın kutsal kitabı olan Tao-Te-Ching, Tao ve Te kavramları üzerine kuruludur. Tao, doğru yol ve ilke demektir. Te ise, Tao’nun insanda ortaya çıkışı, erdem anlamına gelir. Yapıt, 81 bölümden oluşur. Tao, önsüz ve sonsuzdur, her türlü bilginin üstündedir, adsızdır, varlığı doğuran yokluktur ve her varlık ona döner. Saltık iyi ve güzel olan doğanın da düzeni Tao’dur. Te, varlıkların Tao’dan aldıkları erdemdir. Te’nin ilkesi, bilgisizlik, armmışlıktır. Öğrenmek için çaba göstermemek gerekir. Çünkü, Tao Vu-Vei’dir (durağan). Sırlara ulaşmak için, isteklerden arınmalıdır. Dünya varlığı önemsizdir, insan alçakgönüllü olmalıdır.
Tao’ya uygun davranan yöneticiler iyidir. Onlar, halkın karınlarını doyururlar, bilgili olmalarını önlerler. Çünkü bilgilenmek, isteklerin ve dolayısıyla da kargaşalıkların baş göstermesidir.
Bilgi kuramını ahlak öğretisiyle özdeşleştiren Lao-Tze’ye göre insanı bilen akıllıdır, kendini bilen de aydınlanmıştır. Başkasını yenen güçlüdür, kendi kendini yenen büyüktür.
Lao-Tze, çocuk, kadın ve suyu güçsüz sayar. Ancak yalın olmakla birlikte, güçlü görünenleri çok güç tüketmeden, zaman içinde altetmeleri ve arınmışlığı yansıtmaları nedeniyle Te’nin simgesi olarak görür. Taoculuk, Lao-Tze’den sonra da pek çok yandaş bulmuş, Çin’deki büyük felsefe okullarından biri olmuştur.