Enerji kuantum durumlarıyla bir belirmeydi. Kuantum durumlar makro yasalara benzese de çok farklı olmakla kimi makro âlemde geçerli olan yasa ve kurallar kuantum düzlemde işlemez.

Örneğin; makro dünyada “madde vardan yok olmazdı. Ve yoktan da var olmazdı”. Yine makro dünyada Ahmet canlı ise ölü değildir. Oysa kuantum düzlemde parçacıklar hem ölüdür hem diridir.

Bu tür anlaşılmaz olmanın bir nedeni de kuantum dünyayı, makro dünya gözlüğü ile izliyor olmamızdandır. Bunlar birçok bilgi ölçme ve bilgiyi yok etme hatasıdırlar.

Yani kuantum durum üst üste süper durumlarla vardır. Özdek kendi üzerine kendi etkisi olmakla kendisine bir baskı ve basınçtı. Yani bir enerji durumunun potansiyeli kendi üzerine kendi etkimesi içinde; baskı ve basınç olmakla; enerji bir durumdan diğerine geçen bir pozisyondaydı.

Enerji sadece baskı, basınç olmakla enerji durumlarına dönüşmüyordu. Isı oluyordu, direnç oluyordu, çekme itme oluyordu, ışıma, ışın, foton vs. olmakla baskı ve basınca dönüşen enerjinin bıraktığı boşluk şarj-deşarjı da oluyordu vs. Bunlar süper zamanlardı. Üst üste çoklu pozisyonlardı.

Enerji baskı basınç oluşarak mı boşluk ve boşluk şarjları oluşuyordu? Yoksa enerjinin baskı ve basıncı oluşmadan, boşluk ve şarjı oluşmuyor muydu? Bu soru makro dünyada karşılığını bulabilir. Ama mikro dünyada böyle bir öncelik ve nedensellik yoktur.

Makro dünyada nasıl Ahmet ölmemiş olmakla, canlıysa; enerji de baskı ve basıncı oluşmadan belirsizlikle zaten baskı ve basıncı oluşmanın boşluğu olan, boşluk enerjisi olan negatif enerjidir de.

Kuantum dünyada nedensellik süper durumlar nedenle mutlak değildi. Ölçme yapmak belirsiz olanı belirli yapıyor. Durumu sabitleştiriyor. Enerji durumlarını, bağıntılarından kopartıyor.

Kuantum alan da zıddıyla, çoklu durumuyla olmayan bir enerjiyi ve bir şeyi tanımlayamazsınız. Yoktur. Parçacıklar da bu kuralı sürdürür. Büyük dünyaya doğru nedensellik artar.

Büyük dünyada olup biten şeyler, büyük oranda neden seldirler. Ve makro dünyada “olgu ve olaylar çok küçük durumlarıyla ya da istisna durumlarıyla olup bitenler neden sel olmayan durumdurlar”.

Küçükler dünyası çok çok büyük oranda neden sel değildirler. Bu hiç nedensizlik anlamına değildir. Neden olmadan nedensizlik anlaşılmaz. Küçükler dünyasında neden sel oluş istisnadır. Kuantum dünyada neden sel olmayan durumlar, genel bir davranış tipidir.

Yani küçükler dünyasında (kuantum dünyada, kesikli, parçacık, dalga olan dünyada) enerji baskı ve basınca veya ışımaya; ya da fotona vs. dönüşürken; parçacıklar bir nedenle dönüşüp; bir nedenle yok olmazlar.

Hani bir şarkı vardır ya “sevgi anlaşmak değildir / nedensiz de sevilir / bazen bir an için ömür bile verilir” der ya işte bu söylem tam da kuantum dünya için söylenmiştir. Çünkü kuantum dünyada “var olmak için neden gerekmiyor”.

Büyükler dünyasında nasıl nedenli düşünüp çok az nedensiz durumlarla düşünüyor isek; parçacıklar dünyasında da daha çok nedenli kararlar alınmaz. Kuantum oluşlar çok az bir nedenle gerçekleşmedirler.

Şimdi şarkıyı küçükler dünyasına göre söyleyelim. “var olmak ila nedenle değildir / nedensiz de var olur / bir an için üst üste anlar gerilir” Yani nasıl hiç nedensiz sevgi oluşamazsa, hiç nedensiz de varlık olamaz.