modern resmin babası...
empresyonistler bu ünvanı haketmediler...
cezanne!
şeyleri tek tek görmeği değil...
şeyleri bir anda- eşzamanda gördü ve gösterdi.
modern resmi tek cüzde toparladı.
eşzaman kavramı altında topladı.
deneysel fiziğin ve geometrinin pozitivist isbatına rağmen cezanne ne yapıp edip bunu aşmayı düşündü.
bilimsel gerçekliğe pehlivanlık olur muydu?
bilim aşılabilir miydi?
işi çok çetin idi.
bilimi yenecekti...
masanın kenarı düz doğrusal ve cetvelle çizilmiş gibi bir formdu ve realizm bunu yansıtmakla meşguldü.
realizm ve zola natüralizmi bilimi ve akılcılığa sırtlarını dayamışlardı.
değişim doğa yasaların en baştacı, o vardı, bir tek o yardım edebilirdi cezanne’a ederse idi.
cezanne bu kapıyı gördü.
o da hiç kimse tarafından anlaşılmadı.
emile zola arkdaşıydı.
bir manzarayı realizm liste halinde tane tane gösterir.
cezanne bunun üstünde ne olabilir diye düşündü.
eşzaman da ve bir dem de bütün objeleri yahut bir objeyi hemdem görebilir miyim? dedi.
bu şeyi iyi kavramak için şu örnek üzerinden gideceğiz...
kulağımız algı seçiciliği yaparak işitir; başka çaresi yoktur.
birini dinliyorsanız sokaktan haberiniz duyumunuz olmaz.
teybli bir kayıt yaparak dinlediğiniz kişiyi dinlemeklen beraber sokaktaki sesi, kedinin sesini, ağaçların sesini yani o anda ne varsa hepsini duyarsınız... çünki hepsini kaydetmiştir teyp.
bu senkronizasyonu resimde yapmıştır cezanne.
manzarada ağaçları, ağaçların kendilerindeki yaprakları, gövdeyi, göğde ki bulutları, evleri ve diğer şeylerin hepsini hemden ve aniden yek ve tekte görmek için yol aradı ve buldu.
bütününe bakacaktı nesnenin: şişeye mi bakıyordu? şişeye sırasıyla; tıpasına sonra boğazına; dibine bakmayacaktı... bu saydıklarımızın hepsine bir an da bakacaktı... gördüğü neyse...
o idi işte görsel devrim... ve modern resim.
bir kristalize alem gördü...
şişe buzlu camın ardındaymış gibi gözüküyordu.
ve her bir marj bir diğerine bağlanıyordu.


yalçıner yılmaz
05-02-2019
çanakkale