Engellilerin sürekli maruz kaldığı bu tür çirkin davranışlara nedense kalıcı bir çözüm getirmek için çaba göstermiyor ve gerekeni yapmıyorlar. Buldukları tek çözüm yolu olay medyaya yansımışsa eğer hemen soruşturma açmak ve suçu işleyen görevliyi görevden uzaklaştırmaktır. Bulunan ve uygulanan bu çözümün hiç de kalıcı ve faydası olmadığı yaşanan olaylardan da anlaşılmaktadır.
Toplu ulaşım araçlarında yaşanan bu sorunların nedeni, şirket yetkilileri ve araç sürücüleri tarafından kanunla tanınan ücretsiz seyahat hakkını kullanan insanların bedavacı, beleşçi olarak görülmesi yatmaktadır. Oysa bedavacı, beleşçi diye görülenlerin araçlara biniş ücretleri bakanlık tarafından araç başına aylık gelir desteği şeklinde ödenmekteydi.
Bakanlıkça ödenen bu ücretler işletmeciler tarafından yeterli görülmediğinden Haziran ayında yapılan yönetmelik değişikliğiyle gelir desteği ödemeleri artırılarak Şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir özel denizyolu ulaşımı aracı için aylık 1.000 TL, Ankara ve İstanbul büyükşehir belediyelerinde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracı için aylık 1.330 TL, Büyükşehir belediyesi olan diğer illerde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracı için aylık 1.000 TL ve Büyükşehir belediyesi olmayan illerde şehir içi toplu taşıma hizmeti veren her bir ulaşım aracı için ise aylık 800 TL sına yükseltilmişti. Buna rağmen araç sahipleri bu ödeneği yeterli görmemiş olacaklar ki sorun yaşatmaya devam ediyorlar.
Bu sorunları biran önce gidermek ve engellilerle 65 yaş ve üzeri olan vatandaşların toplu taşıma şirket yetkilileri ve sürücüleriyle karşı karşıya getirmemek için devlet yetkilileri tarafından kalıcı çözüm yolu bulunmalıdır. Her kesimin mutlu olabileceği ve bir daha tatsız olayların yaşanmayacağı kalıcı çözüm yolu ise 4 Mart 2014 tarihinde yayımlanan “Ücretsiz Veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliği”nde yapılacak değişikliklerle mümkün olacaktır.
Ücretsiz seyahat hakkından yararlanacak kişiler arasında bulunan şehit yakınları, gaziler, gazi yakınları, vazife malulleri, engelliler ile devlet sporcusu unvanı verilen kişilere Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından ülke genelinde tüm toplu taşıma araçlarında kullanılabilecek ve geçerli olabilecek bir kart verilmelidir.
Verilecek bu kartlara bakanlık tarafından merkezi sistemle her ayın birinci ve sonuncu günü arasında günde en az 4 binişlik olmak kaydıyla aylık 120 binişlik kadar ücret tutarı yatırılacaktır. Ankara ile İstanbul Büyükşehir Belediyelerinde günlük biniş sayısı 6 veya 8 gibi yüksek tutulabilir. Biniş ücretleri ise öğrenci ile sivil vatandaş ücretlerinin ortalaması alınarak hesaplanacak ve kartlara yüklenecektir. Verilecek kartlar her araç binişinde validatörlere okutularak ücret düşülecektir. Kullanılmayan ücret tutarları ay sonunda iptal edilerek bakanlık bütçesine aktarılacak ve ayın başında tekrar yüklenecektir. Ay içerisinde kullanılan ücretlerin tamamı erken kullanılarak bitirildiği takdirde yeni ücret yüklenilmeyecek ve vatandaş kendi imkânlarıyla seyahat etmek zorunda kalacaktır. Bu kartları alan kişiler herhangi bir şekilde suiistimal edecek olduğunda kartları 6 ay süreliğine geçici iptal edilecek ve daha sonra tekrar verilecektir. Ancak ikinci defa suiistimal edildiği takdirde kartları kalıcı bir şekilde iptal edilecek ve bir daha kesinkes verilmeyecektir.
Bu uygulama değişikliği yapıldığı takdirde “Ücretsiz Seyahat Kapsamında Yapılacak Gelir Desteği Ödemesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” kapsamında ulaşım araçlarına ödenen aylık gelir desteği verilmesine de gerek kalmayacaktır. Araca binenlerden ücretini alacak olmaları nedeniyle işletmeciler ile sürücüler bir daha vatandaşa dilenci muamelesi yapamayarak bedavacı, beleşçi gözüyle bakamayacaktır. Ayrıca işletmeciler ile sürücüler bir daha zarar etme durumlarını bahane edemeyecektir. Buna rağmen vatandaşlara sorun çıkaran, hangi gerekçeyle olursa olsun araca almayan, küçültücü hareketler yaparak onurlarını kıran, rencide eden işletmeciler ile sürücülere ilk olayda yürürlükteki asgari ücretin 5 katı tutarında para cezası kesilecektir. İkinci defa tekrar etmesi halinde yetki belgeleri 6 ay süreliğine, üçüncü olayda ise kalıcı bir şekilde iptal edilecektir. Yaptırımların ağır olmasıyla gerek bu haklardan faydalanan vatandaşların gerekse de işletmeciler ile sürücülerin suiistimal etmelerinin önü kesilmiş olunacaktır.
Sözün özü olarak, bu önerim üzerinde bazı değişiklikler ve düzenlemeler yapılabilir. Biniş sayıları, ücretlendirmeler, büyükşehirle diğer şehirlerarasındaki farklar, vb gibi. Bunu yapacak ve uygulayarak hayata geçirecek bakanlıktır. Bu tür uygulamalar getirilmediği takdirde olumsuz olayların yaşanması devam edecektir.

Ali Haydar Koyun
Yazar/Engelli Aktivist