İlk defa bir ÖN-TÜRK yazıtını deşifre eden kişi, Danimarkalı profesör V. Thomssen’dir. KÜL TİGİN ve BİLGE KAGAN kitabelerini okumuştur (1894). Ancak bu kitabelerin tarihlendikleri 732 ve 733 yılları doğru değildir. Kitabeler 200 yıl daha eskidir.

W. RADLOF, 1985 yılında ULUKEM yazıtlarını inceledi ve bunların çok daha eski yazı karakterleri içerdiğini söyledi. Bunları yazanların KIRGIZ diye bilinen ABAKAN TATARLARI ve SO-YANLAR’dan oluşan HAKAS TÜRKLERİ olduğunu açıkladı.

TALAS yazıtları hakkında çalışmaları olan S.E. MALOV, 1959 yılında bunların M.Ö.500 yılına ait olduğunu öne sürdü.

ÖN-TÜRK MEDENİYETİ’nin MANŞ DENİZİ’nden BÜYÜK OKYANUS’a kadar olan geniş sahada bulunmuş ANTİK kaynakları vardır. Bunlar zaman içinde birer bir ortaya çıkmakta ve yayınlanmaktadır. Bu kaynaklardan bazıları şunlardır:

- HOYTİ TAMİR GÜNLÜĞÜ (M.Ö. 800-500 yılları): HOYTİ TAMİR, ORHUN nehri vadisinde bulunan kayalık bölgedir. Cereyan eden önemli olaylar KAYALAR’a nakşedilmiştir... Bölge âdetâ bir açık hava arşividir.

- YOLUĞ TİGİNLER’in diktirdiği BOLBOLLAR (dikili taşlar) (M.Ö.562-M.S.580)...

- BİLGE ATUN URUK tarafından yazdırılmış TÜRÜK BİLGE KAĞAN İLİNE BİTİG (TÜRK DEVLETİ HALKINA MEKTUP, TÜRK HALKI HAKKINDA BELGE)...

- ÖNRE-BİNBAŞI tarafından yazdırılmış ÖTÜMİN KÜNLİĞ- 2 BİTİG TAŞ (TARİAT YAZITI) M.Ö.530-493): Bu yazıt, MOĞOLİSTAN’da ARHANGAY-TARİAT bölgesinin TERHİN GOL ırmağı vadisinde1969 yılında bulunmuştur. 3 adet taş yazıttır. Kaplumbağa şeklindedirler.

- TENRİDE BOLMİŞ İLİTMİŞ BİL Yazıt: KÂİNAT’ın yaratılmasından beri varolan halkı kalkındıran egemenlik anlamında...

- BÖKE TÜRÜK BİL Tarihi: MOĞOLİSTAN’da ŞİNE-USU gölü bölgesinde 1909’da Finler tarafından bulunmuş, ve RAMSTEDT tarafından 1918’de yayınlanmıştır.

- İTİ ÜRÖG’ü.... İTİZ anıtı: ÖNRE BİNBAŞI tarafından M.Ö.522-519 tarihleri arasında yaptırılmıştır. M.Ö. 1517’de AT-OY BİL KONFEDERASYONU’nun kuruluşunu anlatır.

- KARABALGASUN BİTİK TAŞI (M.Ö.538).

- ÖKÜLİ ÇUR EB-EDİZİ - ÖKÜLİ ÇUR’UN BAŞARILARI Yazıtı (M.Ö.596-516): ISUB-URA BİLGE, ÖKÜLİ ÇUR: (ISUB-URA BİL KONFEDERASYONU, KAFKAS ORDULARI başkomutanı) ÇUR TİGİN tarafından yazımı başlatılan bu yazıt ondan sonra gelen 4 TİGİN’le devam etmiştir. Bu yazıtlar MOĞOLİSTAN’da İKE-HUŞOT’unda KOTWICZ tarafından bulunmuş, 1928’de yayınlanmıştır.

- ALPERİN’in BOL BOL UKUS YAZITI (M.Ö. 323): MOĞOLİSTAN’da MANİTU DAĞI’nda (dağın adına dikkat çekeriz, AMERİKA YERLİSİ KIZILDERİLİLER’in TANRI’sının adını taşıyor) ONGİN ırmağı, TARAMEL kolu kenarında YADRINTSEF tarafından bulunmuştur (1891).

- ALTI YARIK TİGİN: ALTIN ÇİÇEK DOKTRİNİ, 6 EMİR... BUDİZM’in kökenini teşkil eden bu eser, ÇİN’de, IÇKI TÜRKİSTAN’da eski MİRAN, şimdiki TAN-HUANG kentinde bulunmuştur. Üç yapraktır. Tahmin edildiğine göre BUĞUNTUR (Rahipler Meclisi) tarafından M.Ö. 1517 yılından M.Ö.512’ye kadar 1000 yıl süre içinde kaydedilmiş olan BOLTİ’leri (dînî kaideler) kapsar. Önce TAŞ üzerine yazılmış, M.Ö.516’da mabetlerin baskı altına alınmasıyla, kâğıda çekilip IB-IS BOLIK’a götürülmüştür. Bu üç yapraktan biri M.Ö. 18 Mayıs 509’da tekrar taş üzerine kaydedilmiştir.

- ATA-OĞ yazıtı: TURPAN’da (TURFAN) bulunmuştur. ATEŞ KÜLTÜ ifadeleri taşıyan içeriğinden, bu kentin aslında bir IB-IS BOLIK olduğu anlaşılmaktadır.

- UÇUN IR yazıtı: KUÇO-SAYDAM’da IHE-AŞETE’de bulunmuştur.

- BÜ-AT İYİSİN yazıtı: ESİLUG BEĞ’in yakılması ile ilgilidir.

- OZ-AT yazıtı... UZLAR’in beyi OĞ-OK’un ateşe vurulduğunu (yakıldığını) anlatır.

Son üç yazıt için detaylı bilgi HÜSEYİN NAMIK ORKUN’un 1938 yılında yazdığı eserde bulunabilir.

Bütün bunlardan ayrı olarak ÇİNLİLER tarafından bulunmuş ve ÇİNCE’ye tercüme edilmiş bazı yazıtlar vardır ki,bazılarının nerede olduğu bilinmemektedir. Bu tercüme edilen yazıtların listesi de şöyledir:

- TU-MEN hakkındaki yazıt (M.S.546).

- KÜL TİGİN’İN YUĞU hakkındaki BİTİG TAŞ yazıtı.

- SÜY-OY BUDUN hakkındaki yazıt.

- TÜRÜK BİL’e gönderilen elçi hakkındaki yazıt.

- TU-MEN hakkındaki yazıt (M.S.552).

- KÜL TİGİN hakkındaki yazıt.

- KÜL TİGİN hakkında başka bir yazıt.

- KÜL TİGİN hakkında bir diğer yazıt (M.S. 554)...

Hemen burada ekliyelim ki, KÜL TİGİN hakkındaki 4 yazıt hemen hemen aynı tarihlere aittir. Bunlardan birinin taşıdığı M.S. 554 tarihi bize KÜL TİGİN ANITI ve ORHUN KİTÂBELERİ’nin tarihinin söylendiği gibi M.S.732 ve 733 değil, 200 yıl kadar daha eski olduğunu göstermektedir.

Baştan beri verdiğimiz bu yazıtların çoğu tarihi "gün,ay, sene" olarak belirtirler. Meselâ, ÖNRE-BİNBAŞI’nın "KANİMKÜL BİLGE KAĞAN’la PERS KRALI SİRUS (KYROS) arasındaki savaşta, PERSLER’in savaşı kaybettiği, ve SİRÜS’ün öldüğü"ne dair yazdırmış olduğu TAŞ’ın tarihi M.Ö. 14 Temmuz, 529’dur!.. Bu tarih, TÜRK TAKVİMİ ve MİLÂDÎ TAKVİM karşılaştırılarak ve hesaplanarak bulunmuştur!..


YUSUF BİLGE


Not: Başta verilen resimdeki Öntürk yazıtı Ankara Güdül’dedir...