Osmanlı Devleti 10 Ağustos 1920de meşhur Sevr Antlaşmasını imzaladı. Tabii ki böyle pattadanak ’’Sevr Antlaşmasını imzaladı ’’ Diyorum ama aslında Antlaşmayı imzalayacak bir devlet de yoktu ortada. Çünkü en son Osmanlı Anayasasına göre bu antlaşma öncelikle Meclis-i Mebusanda görüşülüp kabul edilmeli sonra Padişahın onayına sunulmalıydı ama ortada bir Meclis-i Mebusan yoktu. 16 Mart 1920 de İstanbul İtilaf devletlerince resmen işgal edilmiş bilahare parlamento da kapatılmıştı.
Sevr’in kabul edilmesi de başlı başına bir olaydır.Kısaca dokunalım olmazsa çünkü oldukça ilginçtir.


Taslağı San Remo’da hazırlanan,son şekli ise Fransa’nın Paris’ine bağlı Sevr kasabasında verilen Antlaşma Osmanlı Devletine iletildiğinde Padişah Vahdettin Saltanat Şurasını toplar. Bundan sonrasını alıntı yapıyorum Vikipediden:


Saltanat Şurası’nda yaşananlar günümüzde hâlâ tartışılmaktadır. Nutuk’ta bu toplantıda Vahdettin’le ilgili “Sevr Muahedesi’ni bizzat ayağa kalkmak suretiyle kabul etmiştir.” denmektedir. Saray Başmabeyincisi Lütfi Simavi’ye göre ise Vahdettin açılış nutkunu okuduktan sonra başkanlığı Damat Ferit Paşa’ya bırakarak salonda durmamış, çıkıp gitmiştir. Son Sadrazam Tevfik Paşa’nın oğlu İsmail Hakkı Okday’ın anlatımı ise şöyledir:
Nihayet ’’Sevr’i kabul edenler ayağa kalksın ’’denildi. Damat Ferid Paşa bu sırada Padişah’ın salonu terk etmesi için işaret verdi. Vahdettin dışarı çıktı, yandaki odaya geçti. Padişah ayağa kalkınca da salondakiler Hünkâr’a bir saygı eseri olarak ayağa kalktılar. Kendisini bu suretle selamladılar. Öyle ki, bu ayağa kalkışın Sevr’in kabulü anlamına mı geldiği, yoksa Padişah’a hürmeten kıyam mı edilmiş olduğu açık olarak belirmedi. Hatta Ayan’dan Topçu Feriki Rıza Paşa, ‘Biz Padişaha hürmeten ayağa kalktık, Sevr’i kabul ettiğimizden değil’ diye haykırarak Damat Ferid’in oyununu açıkça protesto dahi etti.

Velhasılıkelam bir katakulli olmuştur ama ne? Neyse...Konumuza devam edelim. Bu Antlaşmanın Ermenilerle ilgili maddeleri nelerdir? ( Orijinal metinden, orijinal diliyle aktarıyorum. Sonra kısa bir özet yapacağım. )


Madde 88 — Türkiye Ermenistan’ı düvel-i müttefika misillû hür ve müstakil bir devlet olarak tanıdığını beyan eder.
Madde 89 — Devlet-i Osamniye ile Ermenistan ve diğer düvel-i müteakide Erzurum, Trabzon, Van ve Bitlis vilâyetlerrinde Türkiye ile Ermenistan arasındaki hududun tayini Cemahir- i Müttehide-i Amerika Reisicumhurunun hakemliğine havale ve bunun vereceği kararı ve Ermenistan’ın mahreci bahrisine ve mezkûr hududa mücavir Osmanlı arazisi üzerinde tertibat- ı askeriyenin ilgasına (demilitarizasyon) müteallik olmak üzere tayin edeceği bilcümle ahkâmını kabul etmeği kararlaştırmışlardır.
Madde 90 — 89 uncu madde mucibince tayin edilecek hudud mezkûr vilâyetlerin kısmen veya tamamen Ermenistan’a terkini müstelzim bulunduğu takdirde Devlet-i Osmaniye mezkûr karar tarihinden itibaren terk edilen arazi üzerindeki bilcümle hukuk ve tasarrufatından feragat ettiğini şimdiden beyan eder. işbu muahedenin Türkiye’den fek edilen araziye tatbik edilecek olan ahkâmı o andan itibaren mazkûr araziye dahi tatbik edilecektir. Ermenistan’ın, taht-ı hâkimiyetine vazedilen arazi itibarile deruhde edeceği Devlet-i Osmaniye’ye ait taahhüdat- ı maliyenin veyahut iddia edebileceği hukukun nisbet ve nevi işbu muahedenin sekizinci kısmının (mevad-dı maliye) 241 ve 244 üncü maddelerine tevfikan tayin edilecektir. işbu muahede ile hal ve tesviye edilmemiş bulunan ve mezkûr arazinin intikalinden tevellüt edebilecek olan bilcümle mesail bilâhara diğer mukavelât ile hal ve tesviye edilecektir.
Madde 91 — 89 uncu maddede musarrah arazinin bir kısmı Ermenistan’a intikal ettiği takdirde Devlet-i Osmaniye ile Ermenistan arasında mezkûr maddede münderiç karara müsteniden tayin edilecek olan hudud-ı arazi üzerinde tatbik etmek üzere mezkûr kararın ittihazından onbeş gün sonra suret-i teşekkülü bilâhara tayin edilecek olan bir tahdid-i hudut komisyonu teşkil edilecektir.
Madde 92 — Ermenistan’ın Azerbaycan ve Gürcistan ile olan hududu alâkadar devletler tarafından bilitilâf tayin edileçektir. 89 uncu maddede musarrah karar ittihaz edildikten sonra alâkadar devletler bilitilâf hudutlarını tayine muvaffak olamadıkları herhangi bir halde işbu hudut düvel-i muazzama-i müttefika tarafından tayin edilecek ve bunun arazi üzerinde tatbikinin icrası kendilerine ait bulunacaktır.
Madde 93 — Ermenistan hükümeti Ermenistan’da ırk, lisan ve din itibarile ahalisinin ekseriyeti haricinde bulunan sekenenin menafiini himaye için başlıca düvel-i müttefikanın lüzum görecekleri ahkâmı ve düvel-i mezkûre ile akdedilecek bir muahedeye işbu ahkâmın dercine muvafakat etmek suretile kabul eder. Ermenistan başlıca düvel-i müttefika ile akdedilecek bir muahedenameye transitin serbesti-i icrasını temine ve milel-i sairenin ticareti için muhik bir usul tesisine müteallik olmak üzere düvel-i mezkûrenin lüzum görecekleri ahkâmın dercine dahi muvafakat eder.

Yani özetle: ’’Türkiye ( Osmanlı Devleti tabii ki ) Ermenistan Cumhuriyetini resmen tanıyacak ( Kafkaslarda Kurulan Ermeni Cumhuriyetinden bahsediyorum ) Bu Ermeni devletinin sınırları A.B.D. Başkanı Wilson’un hakemliği ile tayin edilecektir.’’

Böyle bakınca ’’ Aman ya bana ne. Bu günkü Ermenistan Devleti toprakları üzerinde bir Ermeni Devleti kurulmuş, Türk tarafı da bunu kabul etmiş. Ne var bunda denilebilir belki ama kazın ayağı öyle değil çünkü ABD Başkanı Wilson 22 Kasım 1920’de verdiği kararla Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis illerini Ermenistan’a verdi.

Şimdi sorulabilir tabii ki ’’ Ne yani Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis 22 Kasım 1920den itibaren tekrar Ermenilere mi geçti?’’ diye. Hayır geçmedi çünkü 23 Nisan 1920de Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmıştı ve TBMM Sevr Antlaşmasını kabul etmiyordu. Kabul etmediği gibi bu antlaşmayı bırakın imzalayanları, lehine söz söylenleri bile ’’ Vatan Haini ’’ ilan ediyordu ama yine de Ermeniler için tabii ki büyük bir sevinç kaynağı olduğu gibi ’’ Büyük Ermenistan ’’ ideallerini gerçekleştirmek için adeta bir hayat iksiri olmuştu. Daha fazla gayret göstermeleri gerekiyordu.


Düşünebiliyor musunuz? Rumlar bile Ermeniler lehine Pontus hülyalarından vazgeçmişlerdi ( Trabzon’un Ermenilere verilmek istenmesine dikkat )

İşte bu arada bakalım Mustafa Kemal ve Kazım Karabekir Paşalar neler yapıyor?

Sevr Antlaşması öncesinde Mustafa Kemal Ruslarla görüşmeler yaparak onların Milli Mücadeleye katkı sağlamasına uğraşmaktaydı. Bunun için Rusya’ya heyetler gönderiyor ve görüşmeler yapılıyordu. Büyük görüşme Sevr Antlaşmasından hemen iki hafta sonra yani 24 Ağustos 1920de yapılacaktı ancak Rusların da Muş, Bitlis ve Van illerinin Ermenistan’a verilmesini istemeleri yüzünden gerçekleşemedi bu görüşme.

Rusya’dan beklenen maddi desteğin sağlanamaması, Ermeni zulmünün artması askıya alınmış olan askeri harekat düzenleme konusunu artık Ankara Hükümeti’nin gündemine getirmiştir. 28 Eylülde Ermenilere karşı harekata geçen Türk ordusu, 29 Eylülde Sarıkamış’ı, 30 Ekimde Karsı kurtardı. Hala İtilaf Devletlerinin desteğine güvenen Ermeniler, 1 Kasım 1920’de T.B.M.M. Hükümetinin kendilerine sunduğu barış teklifini kabul etmedi. Bunun üzerine tekrar harekete geçen Türk ordusu 7 Kasımda Gümrü’ye girdi. Ümitlerini yitiren Ermeniler 17 Kasımda mütareke imzalamaya razı oldular. Görüşmeler sonunda 3 Aralık 1920 de Gümrü Anlaşması imzalandı.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin siyasi alandaki ilk başarısı olan Gümrü Antlaşmasına Göre:

1-Kars ve yöresi Türkiye’ye geri verilecek;
2-Ermenistan’ın Türkiye’ye karşı diğer devletlerle yaptığı tüm antlaşmalar kaldırılacak;
3-Aras Nehri Çıldır Gölüne kadar uzanan hat Doğu sınırı olarak çizilecek;
4-Sevr antlaşmasını ve Türkiye çıkarlarına uygun olmayan antlaşmaları Ermenistan hükümeti de kabul etmeyecek;
5-Türkiye’deki Ermenilerle, Ermenistan’daki Müslümanların diğer yurttaşlar gibi eşit haklardan yararlanacak;
6-İki ülke arasında en erken vakitte diplomatik ilişkiler, telgraf ve telefon ulaşımları kurulacak;
7-Türk koruyuculuğu altında yerel özerklik verilecek olan İtur ve Nahçıvan illeri kendi kaderlerini kendileri tayin edecekler;
8-Ermenistan saldırıya uğrar ve yardım isterse Türkiye ona askeri yardımda bulunacak;
9-Ermenistan silah ithal etmeyecek;
10-Her iki taraf birbirinden savaş ödeneği istemeyecek;
11-Türk ordusu, Ermeni ordusu Antlaşmada saptanan sayıya indirildiği taktirde Ermeni topraklarını boşaltacaktır.

Yani?

Yani kısaca Ermeniler Türkiye üzerindeki toprak taleplerinden resmen vaz geçmişlerdir.

Ancak...

Evet işin bir de ancak kısmı var:

Bu antlaşmanın imzalanmasından iki gün sonra yani 5 Aralık 1920 de Rusya Ermenistan’a girdi ve Ermeni Cumhuriyetini ilhak ettiği gibi Gümrü Antlaşmasını geçersiz ilan etti.

Bu tarihten itibaren bu sorun Türk-Ermeni sorunu olmaktan çıkarak, Türk-Sovyet meselesi halinde devam etmiştir. Bu arada Sovyetlerin Gürcistan’a savaş ilan etmesinden yararlanan Kazım Karabekir, Gürcistan’ın İşgali altında bulunan Ardahan ve Artvin’in boşaltılmasını Gürcü hükümetinden istemiş, Türk ordusu karşısında buraları ellerinde tutamayacaklarını anlayan Gürcülerde Ardahan ve Artvin’i Türk kuvvetlerine bırakmışlardır.

Ankara hükümetinin o tarihlerde doğuda, Ermenilere karşı kazandığı zaferi, batıda ise ilk Yunan saldırısını I. İnönü Zaferi ile sonuçlandırması, Sovyetlerin Milli Mücadeleye daha fazla önem vermelerini sağlamıştır. Ali Fuat Cebesoy başkanlığındaki Türk heyeti yarım kalan Türk-Sovyet görüşmelerini devam ettirmek için Moskova’ya gönderilmiştir. Bu görüşmeler sonunda Sovyetlerle 16 Mart 1921 Türk-Sovyet dostluk antlaşması (Moskova Ant.) imzalanmıştır.

Bu antlaşmaya göre:
1-Taraflardan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacak,
2-Ruslar Misak-ı Milli’yi tanıyacaklar ve kapitülasyonların kaldırılmasını kabul edecekler,
3-Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya’sı arasında yapılan antlaşmalar geçersiz sayılacak,
4-Taraflar arasında ekonomik ve askeri alanda yakınlaşma sağlanacak,
5-Sovyet Rusya, TBMM’nin Gürcistan ve Ermenistan ile imzaladığı anlaşmalara göre belirlenen sınırını, Batum’un Gürcistan’a verilmesi koşuluyla tanıyacaktır.

Bu antlaşmayla ilk kez Misak-ı Millimiz bir yabancı devlet tarafından resmen kabul edilmiş oluyordu.

Bu atlaşmanın ardından Sovyetler Türkiye’ye hem askeri malzeme, hem de parasal yardımda bulunmuşlardır. 13 Ekim 1921’de ise Kars Antlaşması yapıldı. Bu antlaşma aslında Moskova Antlaşmasından farklı değildir. Moskova Antlaşması sadece Türkiye ve Rusya arasında yapılırken Kars Antlaşması ise Artık Rusya’nın bir parçası haline gelmiş olan Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan ve Türkiye arasında imzalandı. Böylece doğu sınırımıza son şeklinin verildiği Kars Antlaşmasının başlıca hükümleri ise şunlardı:
1-Taraflar birbirine zorla anlaşma benimsetmeyecek.
2-Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan kapitülasyonların kaldırıldığını kabul edecek.
3-Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan Türkiye’nin tanımadığı bir anlaşmayı tanımayacak.
4-Antlaşmaya taraf olan devletler, kendi topraklarında oturan karşı taraf yurttaşlarına iyi davranacak.
5-İstanbul’un güvenliği sağlandığı takdirde, Boğazlar ticarete açılacak.
6-Nahçivan bölgesine özerklik verilecek.turkeyarena.net
7-TBMM Batum’un Gürcistan’a geçtiğini kabul edecek.
8- Taraflar arasında ticaret, gümrük, sağlık ve güvenlik konularında ortak tedbir alınacak, demiryolu ve telgraf hatları yapılacak.

Bir kez daha ancak diyelim mi?


Ancakkkk.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1991’de dağıldıktan sonra bağımsız olan Ermenistan , Kars Antlaşması’nı tanımadı. Erivan Taşnak Partisi Temsilcisi Kiro Manoyan ve Ermenistan dışişleri bakanı Vartan Oskanyan Kars Antlaşması’nın Sovyetler Birliği ile imzalandığını, bağımsız Ermenistan tarafından imzalanmadığını öne sürerek bu sınırların geçerli olmadığını, daha farklı bölgeleri sınır belirlemiş Sevr Antlaşmasını esas aldıklarını belirtti. ( Bazı andavallı beyinsizler var ’’ Soykırımı kabul etmekle milli sınırlarımıza halel gelmez ’’ Diyenlere ithaf ediyorum. Onların Ermenistan’a verecek Trabzon, Erzurum, Van, Bitlis,Kars, Ardahan, Artvin, Çukurovaları olabilir ama benim yok. )

Devan edecek.

Resim: Kendini anlatıyor zaten izaha gerek var mı?


Biliyor musunuz bizim hiç bir zaman bir başka ülkenin topraklarını kendi toprağımız gibi gösteren haritalarımız olmadı böyle. Hani ’’ hep nefret ekmişiz ’’ Diyenler var. Onlara ithaf ediyorum bu haritayı. İlginçtir ki bu resim Ermenistan’da ki bir soykırım günü ile ilgili değildir. Yunanistan’da anılan bir Ermeni Soykırım günüyle ilgilidir. Bizim hiç bir zaman bir başka ülkede düzenlediğimiz böyle ’’ Türk Soykırımı ’’ Günlerimiz de olmadı. Hataymış...Aynı hataya hâla devam ediyoruz maalesef.