SANAT NEDİR?

– Kazım Demir

Sanat…
Neydi? Nasıl bir şeydi?
Bir güç müydü, yoksa sadece bir avuntu mu?
Yaşamın kıyısında mıydı, yoksa tam merkezinde mi?

Sanat nedir?
Nerede başlar, nerede biter?
Evrensel bir bağ mı kurar,
yoksa kültürün derinliklerinde bir yanardağ gibi mi patlar?

Yeni insanın bildiği kadim bir hakikat midir,
yoksa toplumun unuttuğu bir hatıra mı?
Oysa hayatın her anında vardı sanat —
aldığımız nefes kadar yakındı bize.
Bir duvar yazısında,
bir çocuğun çizdiği güneşte,
bir annenin bakışında,
bir yalnızın hayalinde…

⸻

Tolstoy der ki:

“İnsanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu,
kendinde canlandırdıktan sonra,
aynı duyguyu başkalarının da hissedebilmesi için
hareket, ses, çizgi, renk veya kelimelerle ifade etme ihtiyacından
sanat doğmuştur.”

Kapitalizmin kirinden, pasından uzaktı sanat.
Emekti — ama karşılığı sevgiydi.
Kirli banknotlara satılamayacak kadar asildi.
Sanat kutsaldı,
çünkü düşüncenin, hayalin, yaratıcılığın
özenle işlenmiş,
yaşamdan damıtılmış halidir.

Sanat doğaüstü bir şey değil,
doğanın içinde doğanın ötesine uzanan bir ışıktır.
Yaşamın kıyısında değil;
doğrudan yaşamın kendisidir.

⸻

Hegel’e göre:

“Sanattaki güzellik, doğadaki güzellikten üstündür.
Sanat insan aklının ürünüdür.
Doğayı taklit etmemeli;
onun ötesine geçmelidir.”

Sanat; yazarın akıl ve yürek penceresinden yayılan ışıktır.
Ressamın fırçasında şiirleşen şekildir.
İnsandır özü.
Arıların çiçeklerden topladığı öz gibidir sanat:
doğanın estetiğini, insan sezgisiyle birleştirir.
Maddi kaygılardan uzak, içsel bir bağdır.
Duygu ile düşüncenin kavuştuğu o eşsiz andır.

⸻

Marx’a göre:

“Sanat, insan ile doğa arasındaki karşılıklı etkileşimin
yaratıcı bir ürünüdür.
Bu süreç, toplumsal bir karakter taşır.
Sanat, yaşamı insanileştiren bir olgudur.”

Sanat; insanın kendini bulması,
dünyayı daha yaşanılır kılmasıdır.
İnsanın kendi özüne, sezgisine ve becerisine güvenmesidir.
Buluş, sezgi, yaratıcılıktır.
Sanatçı, bir dâhidir —
çünkü o, görünmeyeni görür
ve duyulmayanı duyar.

⸻

Kant der ki:

“Sanatın kendi dışında hiçbir amacı yoktur.
Onun amacı yalnızca kendisidir.
Güzel sanatı, yalnızca deha yaratabilir.”

Sanatçının sevgilisidir sanat:
sancılı bir doğumun meyvesi gibi,
toprağa karışan güneş gibi,
yaşamı yeniden doğurur her eserle.
Yaşanmış olanı alır,
yaşanmaya değer bir anlam hâline getirir.

⸻

Thomas Munro der ki:

“Sanat, doyurucu estetik yaşantılar oluşturmak için
dürtüler yaratma becerisidir.”

Sanat; güzeli arar ama her zaman güzelin içinde değildir.
Acı da, çirkinlik de, yara da
estetik bir bütünlük taşıyorsa sanattır.
Çünkü sanat, yüzeyde değil derindedir.

⸻

Sanat, geleceği yalnız görmek değil,
onu biçimlendirmektir.
Kalemdir — kılıçtan keskin.
Fırçadır — bir tüy kadar hafif.
Çekiçtir — taşı şekillendirir.
Aşktır — sözlerle ilmek ilmek işlenir.

Ne büyüdür, ne de keramettir.
Ama büyüleyicidir.
Yüreğin sesidir;
beyne ulaşan o en içten çığlıktır.

⸻

Croce şöyle der:

“Sanat; sezgi ve anlatımın birliğidir.
Güzellik değil, anlatımdır asıl olan.
Doğa, ancak sanatçının yorumu ile güzelleşir.”

İşte sanat bu yüzden bir ayna değildir sadece,
bir pencere de değildir yalnızca…
Sanat bir kapıdır:
kendimize, başkasına ve dünyaya açılan.
İnsanı insana,
insanı doğaya,
insanı geleceğe bağlayan o ince çizgidir sanat.

Ve bu yüzden;
Sanat,
yaşamanın en insanca hâlidir.